Học tiếng Hoa

Source: https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=10216175990219873&id=1455037775

Hán Tự kì diệu

Hầu hết mọi người học tiếng Trung đều cảm thấy khó khăn nhất đó là việc học chữ Hán. Thực sự, nếu tiếp cận chữ Hán 1 cách logic, chúng ta sẽ thấy chữ Hán chính là nguồn gốc, tổ tiên của tiếng Việt hiện đại ngày nay. Do đó, phương pháp dễ dàng nhất để học chữ Hán hay học tiếng Trung đó là sử dụng tiếng Việt. Nếu bạn thực hiện đúng theo cách của Chuối, việc học 10 ngàn từ vựng (tương đương bố của HSK 6) tức khoảng 3000 chữ Hán chỉ trong vòng 1 năm (đọc được các loại tiểu thuyết sách báo tiếng Trung). 

Về bản chất, tiếng Trung dễ hơn tiếng Anh rất rất nhiều (cái mà người ta nói tiếng Trung khó đó là vì ng ta ko biết cách học). Bởi với tiếng Anh nếu như bạn cần phải học tới 10 ngàn từ vựng hay thậm chí 15 ngàn thì mới đủ để hoàn thiện kĩ năng đọc (IELTS 8.0); nhưng với tiếng Trung thì khác hoàn toàn. Bạn chỉ cần học 2000 chữ Hán là thi dc HSK6 (dễ hơn học 15 ngàn từ tiếng Anh nhiều)

Với tiếng Trung mỗi 1 Hán Tự mang 1 ý nghĩa, mỗi 1 Hán Tự đó ghép lại tổ hợp với các Hán Tự khác tạo thành vô vàn các từ vựng. Ví dụ khi học đc 3 chữ 车(Xa)，气(Khí)，侯(Hậu), ta đã có ngay được 2 từ vựng là  气车 (Cái xe chạy bằng khí là cái ô tô)，气侯(Khí Hậu). Tất nhiên càng học về sau lượng chữ Hán càng nhiều thì 3 chữ trên lại tiếp tục kết hợp với các chữ khác để tạo ra từ vựng. 

Tiếng Việt ngày nay được ghép và viết bởi những Hán Tự như ở trên. Do đó, toàn bộ tới khoảng 80% từ vựng của tiếng Việt dc cấu thành chính từ những chữ Hán (chứ ko phải là chữ Latin như ta đang dùng). Do đó, học chữ Hán ko chỉ là học tiếng TQ mà học lại chính tiếng Việt, nó giúp ta hiểu và nắm rõ tiếng Việt hơn. 

Cũng như tiếng Trung, thì tiếng Việt (Hán Việt) được cấu tạo chủ yếu từ việc Hình Thanh và Biểu Ý từ chữ Hán. Trong đó hình thanh là rất quan trọng (chiếm khoảng 70% số âm Hán Việt). Ví dụ chữ 呈(Trình trong từ "Trình bày") sẽ kết hợp với bộ Hòa 禾(lúa) để tạo ra chữ 程 (Trình trong "quá trình"). Ta dễ dàng thấy chữ Trình 程 đã mượn âm của chữ Trình 呈. 

Vậy làm sao để dễ nhớ chữ Hán hơn nữa, đó là lúc nên kết hợp "Biểu Ý" hay còn gọi là chiết tự. Ví dụ chữ 呈 ở đây gồm có bộ Khẩu và bộ Vương; ta dễ dàng triết tự là : Đứng trước Vua 王 mở mồm 口 ra trình bày. Tiếp tục chiết tự chữ 程 : Trình 呈 bày về quá trình 程  gặt lúa 禾  diễn ra như thế nào. 

Khi đã nắm chắc âm Hán Việt bằng cả Hình Thanh và Biểu Ý như ở trên chúng ta sẽ nhớ 1 chữ Hán cực sâu và cực chắc, có thể dựa vào chữ Hán cũ để suy ra cách phát âm của chữ Hán mới. Cuối cùng mới là ghép âm tiếng Trung (PinYin) vào chữ Trình đó là Chéng. Chứ nếu ngay từ đầu khi chúng ta ko hiểu ko nắm dc cái đống loằng ngoằng này là cái gì, thì việc ghép âm PinYin là ko hiệu quả và rất khó nhớ. 

Tương tự chữ Nô 奴 trong từ Nô lệ (chiết tự là cánh tay 又 dắt theo người phụ nữ 女 bị làm nô 奴 lệ); thì dễ dàng nhớ chữ Nỗ 努 trong từ "nỗ lực" là lấy âm từ chữ Nô, có bộ Lực 力 ở dưới để chỉ cái gì đó liên quan đến sức lực. Rất dễ nhớ phải ko nào ? 

Đặc biệt, khi đã nắm chắc âm Hán Việt bạn chỉ cần học thêm chữ 工(Công), 过(Quá) là sẽ học dc luôn 2 từ vựng là 工程(Công trình) và 过程 (Quá Trình) và kì diệu thay; chúng ta hiểu dc luôn nghĩa của 2 từ vựng mới này mà ko cần phải tra cứu từ điển. 

Thậm chí kể cả đối với những chữ mà âm Hán Việt nó lạ hay ko tồn tại trong tiếng Việt, thì bằng phương pháp chiết tự chúng ta cũng có thể dễ dàng suy ra và nhớ dc từ vựng tiếng Trung. Ví dụ từ 掌握; trong đó 掌(Chưởng - là bàn tay, VN hay dùng từ "Film Chưởng", chính là vì trong film chưởng các nhân vật hay dùng bàn tay đánh ra 1 chưởng), 握Ác(là nắm lấy, chiết tự chữ này hãy tưởng tượng cảnh bàn tay ⺘người thò ra nắm vào tòa cao Ốc屋 khi đang bị ngã). Ta dễ dàng suy ra nắm cái gì đó trong lòng bàn tay, lập tức suy ra ngay nghĩa của từ này là "Hiểu rõ, nắm rõ"). 

Rõ ràng, gần như toàn bộ tiếng Việt của chúng ta ngày nay đều bắt nguồn từ phương pháp Biểu Ý, Hình Thanh của chữ Hán. Do đó, cách học tiếng Trung tốt nhất chính là học lại cái gốc của tiếng Việt, sau đó ghép thêm PinYin vào. Chỉ có như vậy thôi là Done ! Cái khó khăn nhất mà chúng ta lâu nay tưởng rằng ko thể vượt qua nổi đó là kĩ năng đọc tiếng Trung lại hóa cực kì đơn giản và thú vị. Mỗi 1 chữ Hán bạn học theo pp này sẽ đem lại niềm vui, thích thú, ý nghĩa, thâm sâu chứ ko phải là 1 mớ bùng nhùng, phi logic và thiếu đi ý nghĩa. 

Cứ học bằng cách này học xong khoảng 2000 chữ Hán coi như đọc báo chí dc khoảng 80-90%, đã học dc khoảng 1000 rồi thì học 2000 hay 3000 cực kì dễ vì nguyên tắc chỉ có vậy và đặc biệt càng học sẽ càng thấy thoải mái và quen thuộc hơn, bởi chúng ta đang học lại chính tiếng Việt của tổ tiên mình. 

Đây cũng chính là điểm yếu của chữ Latin vì nó đã cắt phăng toàn bộ phần ngữ nghĩa của tiếng Việt, làm cho thế hệ chúng ta ngày nay chỉ biết dùng tiếng Việt mà hoàn toàn ko hiểu tiếng Việt. Tạo ra tiếng Việt ngày nay là thứ tiếng dở ông dở thằng, tạp nham, ko hệ thống, phi logic, phi khoa học và sai lệch. Cho nên giai đoạn xóa mù chữ đã qua, công nghệ đã phát triển, thì việc giảng dạy chữ Hán (dùng luôn bộ Giản Thể của TQ cho tiện) là việc rất cần để giữ gìn cái gốc, sự trong sáng của tiếng Việt.

Thảo luận:

- My Dung Ly c k học chữ viết vì nhu cầu của c k cần thiết, chỉ cần nói và đọc chữ Pinyin thôi. Giáo viên c bảo hơi khó tí lúc đầu thôi. Chứ sau đó vừa học chữ vừa nói vẫn dễ hơn học nói k. C học online á. Nếu e muốn học c giới thiệu giáo viên dạy c cho e, giá rất rẻ luôn á, mà bạn ấy dạy rất ok.

- vì a ko dc học tiếng Trung trên khía cạnh tiếng Việt như tôi trình bày ở trên đó. Khi đã biết tiếng Việt chỉ là 1 phương ngữ của tiếng Trung thì ta sẽ thấy nó rất đơn giản, như ng dân tộc học tiếng Kinh thôi. chả khác gì

- Một trong những cách học chữ Hoa vừa giúp học nhanh vừa hiểu rõ ngữ nghĩa tiếng Việt đó là: học được từ nào thì tra các từ Hán Việt tương ứng với mỗi chữ Hán. Đảm bảo tự bản thân các bạn sẽ há hốc mồm ra vì hoá ra trước giờ các bạn sử dụng tiếng Việt như con vẹt. Nhờ vậy mà càng hứng thú với tiếng Trung hơn! 🙂

- Chẳng mấy gv dạy kiểu này Chuối ạ, toàn dạy kiểu từng chữ 1 nên ko hiểu rõ từ với mãi ko thuộc đc ấy

A: heheh tại họ vẫn nghĩ tiếng Trung nó là thứ tiếng riêng, chả liên quan mẹ gì tới tiếng Việt cả Dì ạ

Bài ca 214 Bài Ca Bộ Thủ (Phồn Thể)

1. MỘC (木) – cây, THỦY (水) – nước, KIM (金) – vàng
2. HỎA (火) – lửa, THỔ (土) – đất, NGUYỆT (月)- trăng, NHẬT (日) – trời
3. XUYÊN (川) – sông, SƠN (山) – núi, PHỤ (阜) – đồi (1)
4. TỬ (子) – con, PHỤ (父) – bố, NHÂN (人) – người, SỸ (士) – quan (2)
5. MIÊN (宀) – mái nhà, HÁN (厂) – sườn non (3)
6. NGHIỄM (广) – hiên, HỘ (戶) – cửa, cổng – MÔN (門), LÝ (里) – làng
7. CỐC (谷)- thung lũng, HUYỆT (穴)- cái hang
8. TỊCH (夕) – khuya, THẦN (辰) – sớm (4), Dê – DƯƠNG (羊), HỔ(虍) – hùm
9. NGÕA (瓦) – ngói đất, PHẪU (缶) – sành nung
10. Ruộng – ĐIỀN (田), thôn – ẤP 邑 (5), què – UÔNG (尢), LÃO(老) – già
11. DẪN 廴- đi gần, SƯỚC 辶 – đi xa (1)
12. BAO 勹 – ôm, TỶ 比 – sánh, CỦNG 廾 – là chắp tay (2)
13. ĐIỂU 鳥 – chim, TRẢO 爪 – vuốt, PHI 飛 – bay
14. TÚC 足 – chân, DIỆN 面 – mặt, THỦ 手 – tay, HIỆT 頁 – đầu (3)
15. TIÊU 髟 là tóc, NHI 而là râu (4)
16. NHA 牙 – nanh, KHUYỂN 犬 – chó, NGƯU 牛- trâu, GIÁC 角 – sừng
17. DỰC 弋 – cọc trâu, KỶ 己 – dây thừng (5)
18. QUA 瓜 – dưa, CỬU 韭 – hẹ, MA 麻 – vừng (6), TRÚC竹 – tre
19. HÀNH 行 – đi, TẨU 走 – chạy, XA 車 – xe
20. MAO 毛 – lông, NHỤC 肉 – thịt, Da 皮 – Bì, CỐT 骨 – xương.
21. KHẨU (口) là miệng, Xỉ (齒) là răng
22. Ngọt CAM (甘), mặn LỖ (鹵), dài TRƯỜNG (長), kiêu CAO (高)
23. CHÍ (至) là đến, NHẬP (入) là vào
24. BỈ (匕) môi, CỮU (臼) cối, ĐAO (刀) dao, MÃNH (皿) bồn
25. VIẾT (曰) rằng, LẬP (立) đứng, lời NGÔN (言)
26. LONG (龍) rồng, NGƯ (魚) cá, QUY (龜) con rùa rùa
27. LỖI (耒) cày ruộng, TRỈ (黹) thêu thùa
28. HUYỀN (玄) đen, YÊU (幺) nhỏ, MỊCH (糸) tơ, HOÀNG (黃) vàng
29. CÂN (斤) rìu, THẠCH (石) đá, THỐN (寸) gang
30. NHỊ (二) hai, BÁT (八) tám, PHƯƠNG (方) vuông, THẬP (十) mười
31. NỮ (女) con gái, NHÂN (儿) chân người (1)
32. KIẾN (見) nhìn, MỤC (目) mắt, XÍCH (彳) dời chân đi (2)
33. Tay cầm que gọi là CHI (支 ) (3)
34. Dang chân là BÁT (癶), cong thì là Tư (厶) (4)
35. Tay cầm búa gọi là THÙ (殳) (5)
36. KHÍ (气) không, PHONG (風) gió, VŨ (雨) mưa, TỀ (齊) đều (6)
37. LỘC (鹿) hươu, MÃ (馬) ngựa, THỈ (豕) heo
38. Sống SINH (生), LỰC (力) khoẻ, ĐÃI (隶) theo bắt về (7)
39. VÕNG (网) là lưới, CHÂU (舟) thuyền bè (8)
40. HẮC (黑) đen, BẠCH (白) trắng, XÍCH (赤) thì đỏ au
41. Thực (食) đồ ăn, Đấu (鬥) đánh nhau (1)
42. Thỉ (矢) tên, Cung (弓) nỏ, Mâu (矛) mâu, Qua (戈) đòng (2)
43. Đãi (歹) xương, Huyết (血) máu, Tâm (心) lòng (3)
44. Thân (身) mình, Thi (尸) xác, Đỉnh (鼎) chung, Cách (鬲) nồi (4)
45. Khiếm (欠) thiếu thốn, Thần (臣) bầy tôi (5)
46. Vô (毋) đừng, Phi (非) chớ, Mãnh (黽) thời ba ba (6)
47. Nhữu (禸) chân, Thiệt (舌) lưỡi, Cách (革) da (7)
48. Mạch (麥) mỳ, HÒA (禾) lúa, Thử (黍) là cây ngô (8)
49. Tiểu (小) là nhỏ, Đại (大) là to (9)
50. Tường (爿) giường, Suyễn (舛) dẫm, Phiến (片) tờ, Vi (韋) vây (10)
51. TRỈ (夂) bàn chân, TUY (夊) rễ cây,
52. TỰ (自) từ, TỴ (鼻) mũi, NHĨ (耳) tai, THỦ (首) đầu.
53. THANH (青) xanh, THẢO (艹) cỏ, SẮC (色) màu,
54. TRĨ (豸) loài hổ báo, KỆ (彑) đầu con heo.
55. THỬ (鼠) là chuột, rất sợ mèo,
56. HƯƠNG (香) thơm, MỄ (米) gạo, TRIỆT (屮) rêu, DỤNG (用) dùng.
57. ĐẤU (斗) là cái đấu để đong,
58. Chữ CAN (干) lá chắn, chữ CÔNG (工) thợ thuyền.
59. THỊ (示) bàn thờ cúng tổ tiên,
60. NGỌC (玉) là đá quý, BỐI (貝) tiền ngày xưa.
61. ĐẬU (豆) là bát đựng đồ thờ,
62. SƯỞNG (鬯) chung rượu nghệ, DẬU (酉) vò rượu tăm.
63. Y (衣) là áo, CÂN (巾) là khăn,
64. HỰU (又) bàn tay phải, CHỈ (止) chân tạm dừng.
65. ẤT (乙) chim én, TRÙNG (虫) côn trùng,
66. CHUY(隹) chim đuôi ngắn, VŨ (羽) lông chim trời.
67. QUYNH (冂) vây 3 phía bên ngoài,
68. VI (囗) vây bốn phía, KHẢM (凵) thời hố sâu.
69. PHỐC (攴) đánh nhẹ, THÁI (采) hái rau,
70. KỶ (几) bàn, DUẬT (聿) bút, TÂN (辛) dao hành hình.
71. VĂN (文) là chữ viết, văn minh,
72 .CẤN (艮) là quẻ Cấn, giống hình bát cơm.
73. Ma là QUỶ (鬼), tiếng là ÂM (音),
74. CỔ (鼓) là đánh trống, DƯỢC (龠) cầm sáo chơi.
75. THỊ (氏) là họ của con người,
76. BỐC (卜) là xem bói, NẠCH (疒) thời ốm đau.
77. Bóng là SAM (彡), vạch là HÀO (爻)
78. Á (襾) che, MỊCH (冖) phủ, SƠ (疋) ĐẦU (亠) nghĩa nan.
79. SỔ (丨) PHẾT (丿) MÓC (亅) CHỦ (丶) nét đơn,
80. HỄ (匸) PHƯƠNG (匚) BĂNG (冫) TIẾT (卩), thì dồn nét đôi.
81. VÔ (无) là không, NHẤT (一) mộ thôi,
82. Diễn ca bộ thủ muôn đời không quên.Bài Ca Bộ Thủ

Bds hcm

2015

Nói, khả năng giao tiếp cho Trẻ tự kỷ

Tự kỷ và niềm hy vọng của phụ huynh

Fb Danang Ho (phụ huynh)

 

Nhiều năm trước, người ta cho rằng trẻ bị chứng rối loạn phổ tự kỷ sẽ câm nín suốt đời, nếu các em không thể dùng lời trong giao tiếp xã hội sau 4 tuổi. 

Không phải vậy!

Gần đây, các chuyên gia ở Baltimore, Hoa Kỳ, đã thực hiện một công trình nghiên cứu khá qui mô, bao gồm sự tham gia của 535 trẻ/thanh thiếu niên, tuổi từ 8 đến 17, có chẩn đoán bị tự kỷ và chưa thể dùng lời sau sinh nhật lần thứ tư, với kết quả rất khả quan và được đăng trên tạp chí Y Học Nhi Đồng (Pediatrics) như sau:

 

- Chừng 47% sử dụng từ ngữ rất thành thạo.

- Chừng 70% có thể sử dụng các câu đơn giản.

Các chuyên gia cho rằng 2 yếu tố quan trọng nhất để tiên đoán trẻ tự kỷ có thể nói được và nói thành thạo về sau, với sự can thiệp tích cực của chuyên viên về nói/ngôn ngữ, giáo viên, và phụ huynh ở gia đình.  Đó là -

1) Thương số thông minh không bằng lời (Non-verbal IQ scores) trong các bài thẩm định trí tuệ không dùng lời (Non-Verbal IQ Assessments) cho các em tự kỷ. Thương số nầy càng cao thì càng tốt.

2) Khiếm khuyết về giao tiếp xã hội không nằm ở mức độ nghiêm trọng. 

Một điều rất ngạc nhiên trong báo cáo nầy là những hành vi lặp đi lặp lại (repetitive behaviors) và sở thích giới hạn (restricted interests) hoàn toàn không có ảnh hưởng gì đến khả năng phát triển ngôn ngữ của trẻ tự kỷ.

Tiến Sỹ Geraldine Dawson tin rằng kết quả lạc quan từ công trình nghiên cứu nầy của các chuyên gia thuộc Center for Autism and Related Disorders ở Baltimore sẽ giúp cho phụ huynh có nhiều hy vọng về sự phát triển ngôn ngữ của trẻ tự kỷ ở bậc tiểu học, hoặc ở chặng tuổi lớn hơn, rằng những yếu tố dùng để tiên đoán khả năng tiếp thu ngôn ngữ nêu trên, đặc biệt là khả năng nhận thức và giao tiếp xã hội không dùng lời (nonverbal cognitive and social skills), cho thấy đó chính là những trọng tâm của chương trình can thiệp sớm nhằm giúp các em tự kỷ biết nói và sử dụng ngôn từ về sau.

Nguồn:

Predictors of Phrase and Fluent Speech in Children With Autism and Severe Language Delay

Ericka L. Wodka, Pamela Mathy, Luther Kalb

http://pediatrics.aappublications.org/content/131/4/e1128

Many Nonverbal Children with Autism Overcome Severe Language Delays

https://www.autismspeaks.org/…/many-nonverbal-children-auti…

Các trò chơi

Card picture: https://www.pinterest.com/search/pins/?q=communication%20card%20diy%20autism&rs=typed&term_meta[]=communication%7Ctyped&term_meta[]=card%7Ctyped&term_meta[]=diy%7Ctyped&term_meta[]=autism%7Ctyped

Chơi mà học, học mà chơi cùng con tự kỷ

Danang Ho (phụ huynh)

“Toys are like the child’s words and play is the child’s language.” - Google.

Tạm dịch: “Đồ chơi là từ vựng và chơi là ngôn ngữ của trẻ con.” 

*

Chơi là một trong những cách thức trị liệu về mặt tâm lý dành cho trẻ tự kỷ tuổi từ 3 đến 12. Ở gia đình và trường học, một số lý thuyết về chơi (play theory) cho rằng các giáo viên hoặc phụ huynh nên tạo cơ hội và dành nhiều thời gian sinh hoạt cùng trẻ tự kỷ trong những căn phòng có trang bị nhiều công cụ khác nhau nhằm mục đích hỗ trợ các em về mặt vận động (exercise), hành vi (behavior), học tập (learning), thư giản (entertainment), v.v… 

Nhưng bao giờ cũng vậy, nói thì dễ chứ thật tình chơi mà học, học mà chơi đối với trẻ tự kỷ chẳng dễ chút nào. Nhiều phụ huynh bỏ cuộc vì điều kiện kinh tế eo hẹp, không gian có giới hạn, nhất là thời gian phải vật lộn kiếm sống, không cho phép mình thực hiện những điều mình mong muốn, các bạn ạ.

Nói chung, chơi với trẻ tự kỷ đòi hỏi người dẫn dắt (facilitator) phải có sự nhẫn nại và bền chí, hiểu rõ và chấp nhận cách chơi của các em qua từng giai đoạn khác nhau. So với các trẻ bình thường và cùng độ tuổi, cách chơi của trẻ tự kỷ thường đơn điệu, thiếu sự nhập vai và diễn đạt có ý nghĩa (role playing), bởi đa số thường bị cuốn hút vào những vật thể không phải là đồ chơi, và nếu có chơi thì đó chỉ là sự mê mẩn, tự kích với vài bộ phận của một số đồ chơi nào đó, chẳng hạn thích tháo rời bánh xe, quay vòng chong chóng của máy bay ...

Mình nhớ, khi vip còn nhỏ, có nhiều ngày mình và con vào những cửa hàng nổi tiếng ở Quận Cam, California, để mua sắm thật nhiều đồ chơi theo sở thích của nó. Về nhà, vợ mình tuy mừng ra mặt vì con bắt đầu biết nói và biết chơi, nhưng lại trách mình phí tiền, mua nhiều loại đồ chơi vô bổ, có thể gây hại đến sức khỏe của con mình. Vợ mình nói đúng.

A, có lần mình cho con chơi một mình và ra ngoài hút thuốc, lúc trở lại mình thấy thằng bé đang nhai ngon lành mấy chiếc xe nhựa. Sợ quá, mình vội lấy tay moi từng mảnh vụn từ miệng nó, rồi quyết định vất hết những thứ rẻ tiền, made in China ấy vào thùng rác. Kể ra, đó cũng là bài học đầu đời của mình khi dạy con chơi, và nhờ vậy, từ đó mình cẩn thận, biết chọn lựa những loại đồ chơi an toàn, lúc nào cũng kề cạnh và quan sát vip cẩn thận hơn.

“Cần gì phải mua nhiều xe, tầu lửa? Em thấy chơi không cần thiết phải có đồ chơi cho trẻ. Nhiều nhà hàng xóm chơi với con đâu cần nhiều đồ chơi vậy?” Vợ mình luôn nhắc khéo mỗi khi về nhà thấy đồ đạc ngổn ngang. Thú thật, nghe thì nghe, nhưng mình giả điếc, vẫn im lặng cà thẻ tín dụng mua thật nhiều trợ cụ và thực hiện cách dạy con chơi mà học, học mà chơi theo ý định của mình.

Đương nhiên, chơi với trẻ tự kỷ là giúp các em phát triển kỹ năng vận động về vật lý và vận động tinh ( gross and fine motor skills), kỹ năng ngôn ngữ (language skills), kỹ năng giao tiếp xã hội (social skills), biết suy nghĩ và giải quyết vấn đề trong sinh hoạt, học tập. Nhưng mình thấy, trẻ tự kỷ thích chơi và thường gặp khó khăn về cách chơi, kiểu chơi nào đó là chuyện thường tình. Nói cách khác, vip mình và nhiều trẻ tự kỷ có khả năng chơi rất hạn chế, chỉ chơi và chơi hoài với vài thứ quen thuộc, hoặc chơi có tính cách lặp đi lặp lại, không có chủ đích so với những trẻ không bị tự kỷ và cùng độ tuổi hay cấp lớp. Cho nên, các chuyên gia cho rằng điều quan trọng nhất chính là giáo viên, phụ huynh phải hiểu kiểu chơi, cách chơi như thế nào cho phù hợp với khả năng hiện tại của con em (present level of playing skills).

Kiểu chơi (types of play) với trẻ tự kỷ rất đa dạng, tùy vào từng giai đoạn phát triển và bao gồm:

1) Kiểu chơi dựa vào cảm giác (sensory play): Đầu tiên, đừng nản lòng khi thấy trẻ tự kỷ trải nghiệm cảm giác bằng cách nhìn chăm vật thể, nhặt lên rồi nếm, ngửi, quăng ném xuống đất. Vật thể gây sự chú tâm cho trẻ tự kỷ không chỉ là đồ chơi, mà còn là bất cứ những gì trẻ tìm thấy quanh mình.

2) Kiểu chơi tìm hiểu (exploratory play): Thay vì chơi, trẻ tự kỷ chỉ muốn khám phá sự khác lạ của vật thể trên sàn. Ví dụ, trẻ thích bức tóc búp bế, xé nát gấu bông, nhai liếm xe, tầu lửa. Ở giai đoạn nầy, các chuyên gia cho rằng trẻ tự kỷ bắt đầu muốn khám phá sự khác biệt về mầu sắc, hình thể, kích cở của vật thể, và cách hay nhất là phụ huynh nên tạo cơ hội cho trẻ tự kỷ khám phá nhiều điều mới lạ hơn.

3) Kiểu chơi có tác động khi sờ chạm (cause-and-effect play): Một số đồ chơi có thể áp dụng để dạy trẻ tự kỷ biết hành động như thế nào để tạo nên kết quả trẻ mong muốn. Chẳng hạn, trẻ ấn nút thì tầu lửa sẽ rú lên và chạy, hoặc trẻ đè mạnh tay thì hình thú trong hộp sẽ trồi lên, hay trẻ dùng miệng thổi thì bong bóng nước sẽ bay ra trước mặt (bubble blowing). Kiểu chơi nầy dạy trẻ biết hành động và làm chủ tình huống. Người dẫn dắt cần hướng dẫn trẻ điều khiển hay tác động vật thể bằng cách khuyến khích, khen ngợi sự hợp tác của trẻ, rồi dựa vào đó để dạy trẻ biết đòi hỏi sự giúp đỡ hay chờ đợi đến lượt mình. Ví dụ, người lớn làm mẫu một trò chơi, rồi dừng lại, nói trẻ bắt chước làm theo.

4) Kiểu chơi có chủ đích (functional play): Chơi có chủ đích đòi hỏi trẻ phải chơi đúng với ý nghĩa của đồ chơi. Ví dụ: Trẻ tự kỷ đập phone giả xuống sàn thay vì áp phone vào tai vờ nghe alô, hay cắn nát banh nhựa thay vì đá và rượt đuổi. Nếu trẻ tự kỷ chưa biết chơi có chủ đích thì cách hay nhất là người dẫn dắt nên ngồi đối diện, cho trẻ những đồ chơi trẻ thích, và nhập cuộc. Nếu trẻ thích quay vòng bánh xe, hãy lấy chiếc khác lật lại và đẩy chạy trên sàn, miệng giả tiếng “brrm, brrm” để gây sự phấn khích cho trẻ. Nếu trẻ không tỏ ra thích thú hay bắt chước thì lấy tay trẻ đặt lên xe, đẩy đi và nói: “Nè, đẩy xe nè! Xe chạy rồi! Giỏi, giỏi quá!”

Ghi chú: Trẻ tự kỷ phải biết cách chơi có chủ đích và đúng với ý nghĩa của đồ chơi trước khi bước vào những kiểu chơi mới, phứt tạp hơn.

5) Kiểu chơi có tính cách xây dựng (construction play): Đây là giai đoạn trẻ tự kỷ biết lắp ráp hình ảnh (jigsaw puzzles), hình khối (building blocks), hoặc tô mầu, vẽ tranh. Nhiều em tỏ ra có năng khiếu và yêu thích những hoạt động nầy ở gia đình và trong lớp học. Khả năng chơi xây dựng càng cao thì nguy cơ bị khuyết tật trí tuệ đi kèm của trẻ tự kỷ càng thấp. Kiểu chơi nầy có thể là thước đo trí tuệ không bằng lời (nonverbal IQ) rất đáng tin cậy. 

Mình nhớ, khi vip được 3 tuổi rưỡi, nhờ vào sự quan sát và biết vip có sở thích ráp hình, xây hình khối trên sàn nên mỗi ngày mình cố gắng dạy vip mầu sắc, số đếm bằng xe, tầu lửa, rồi dạy vip đọc và nhận dạng những từ vựng đơn giản, rồi ráp thành câu bằng những hộp chữ có sẵn khuôn và hình ảnh đi kèm. Mình khá thành công qua lối chơi nầy với vip. 

6) Kiểu chơi đòi hỏi sự vận động chân tay (physical play): Lên xuống cầu thang, chạy nhảy, đi xe đạp, chơi đùa ngoài trời như ném banh, xích đu, cầu tuột có thể giúp trẻ phát triển cơ bắp lớn. Vì vậy, lúc vip còn nhỏ, ngoài những giờ học tập và sinh hoạt ở trường, mỗi chiều mình dẫn vip ra công viên gần nhà cho vip leo trèo vách đá, đu dây, ném banh. Có điều vip mình thích chơi lẻ loi, không thích hòa đồng với những trẻ hàng xóm.

7) Kiểu chơi giả vờ (pretend play): Cho gấu bông ăn, cởi ngựa, lái xe, mặc áo quần đóng vai người hùng, làm cảnh sát, thủy thủ là những trò chơi cần sự nhập vai và giàu tưởng tượng (role playing). Khác với những trẻ bình thường, chơi giả vờ là kiểu chơi khó nhất đối với trẻ tự kỷ. Tuy nhiên, người hướng dẫn có thể dùng hình ảnh và phân đoạn trò chơi thành từng bước nhỏ dễ hiểu để dạy trẻ tự kỷ phát triển thêm những kỹ năng ngôn ngữ, giao tiếp xã hội.

Mình thấy hầu hết các trẻ tự kỷ, nói được hay không nói được, đều gặp khó khăn khi học cách chơi giả vờ ở các lớp nhà trẻ. Vip mình cũng không ngoại lệ.

8) Kiểu chơi nhập cuộc, giao tiếp xã hội (social play): Mặc dù người hướng dẫn có thể đánh giá khà năng chơi của trẻ tự kỷ ở mức độ hay còn hạn chế trong giai đoạn nào đó, vấn đề tạo điều kiện, khuyến khích trẻ tự kỷ hợp tác và chơi theo từng nhóm nhỏ là điều rất khó thực hiện, bởi vì trẻ tự kỷ có khuynh hướng chơi một mình (playing alone or solitary play), hoặc chơi song hàng nhưng không nhập cuộc (playing alongside or parallel play). Điều nầy có thành công hay không còn tùy thuộc vào kinh nghiệm của người dẫn dắt, nhất là khả năng giao tiếp, thích hòa đồng của con em. Mình nghĩ vậy.

9) Kiểu chơi có tính cách chia sẻ (associative play): Vip mình là con một. Cho nên, mình gặp nhiều trở ngại khi dạy con phải biết chia sẻ đồ chơi của mình với những trẻ thuộc họ hàng. Con nít mà. Chia sẻ đồ chơi cho nhau là điều rất khó. Nhưng mình thấy ở trường, các giáo viên thường tập cho trẻ biết nhường nhịn và chờ đợi đến lượt mình bằng những trò chơi đánh đu, cầu tuột, đi xe đạp và chuyển đổi kiểu xe cho nhau. Kết quả là họ khá thành công, các bạn ạ.

10) Kiểu chơi có tính cách hợp tác và tuân theo qui luật (cooperative play): Cách chơi nầy đòi hỏi trẻ tự kỷ phải có sự phát triển về khả năng ngôn ngữ một cách tương đối so với các trẻ bình thường. Ở trường, mình thấy các trẻ tự kỷ gặp nhiều trở ngại khi cùng nhau xây các tòa nhà cát (sand castles), chơi đếm số trốn tìm, cùng nhau nhặt bi, sỏi mầu. Vip mình không thích những hoạt động nầy và luôn né tránh. Mãi đến khi vip vào lớp 1, tình cờ mình khám phá vip thích đổ xí ngầu, chơi đá cá ngựa, và bài tiến lên. Vậy là mình theo đó để dạy con hiểu luật lệ, biết chờ đợi đến lượt mình, chấp nhận thắng và thua không cay cú. Sau nầy, hể thấy mẹ về nhà là vip rủ mẹ chơi bài hoặc đá cá ngựa. Chỉ tội là nhiều khi mệt quá, mẹ chẳng thèm chơi, muốn … bán độ qua mình.

Vài dòng về những kiểu chơi và dạy trẻ tự kỷ ở gia đình

Chơi và dạy trẻ tự kỷ đòi hỏi sự kiên trì, kể cả sự tốn kém, hy sinh rất nhiều về thời gian và tiền bạc. Sự sàng lọc trợ cụ, cân nhắc sự an toàn, biết dựa vào sở thích cuốn hút cá biệt, tạo nên hứng khởi qua những giáo án nho nhỏ hằng ngày ở gia đình là những yếu tố cần thiết giúp trẻ tự kỷ chơi mà học, học mà chơi có hiệu quả nhất.

Love will find a way …

Sách về suy thoái kinh tế

Sách dạy suy thoái / khủng hoảng kinh tế kế

Giáo sư Robert Shiller chia sẻ Nobel Kinh Tế 2013 cho những công trình về cách thị trường vận hành, ổng làm từ 1980s. Robert Shiller là tác giả sách tôi nhắc nhiều thứ hai, sau giáo sư Nassim Nicholas Taleb. Công trình được nhiều người đọc nhất của Shiller là quyển Irrational Exuberance 2000. Đây là quyển kinh điển về chuẩn bị đối phó khủng hoảng kinh tế.

18 năm sau Irrational Exuberance, có một tác giả viết khủng hoảng cho đại chúng hay không kém: Ray Dalio.

Big Debt Crises 2018 hay hơn Principles 2017.

Quyển Big Debt Crises dạy:

1. Cơ bản về nợ, cho người không làm ngân hàng / cho vay / trái phiếu.

2. Quan hệ giữa nợ và chu kỳ kinh tế.

3. Dùng số liệu nợ để dự đoán kinh tế và đầu tư / đầu cơ.

Cần nhớ, tín hiệu công khai rõ rệt đầu tiên báo TRƯỚC 2 năm bùng nổ của chứng khoán Việt 2016-2017 là biên bản họp phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 4 2016, trong đó quan trọng nhất là nội dung tín dụng, tin ra báo đại chúng không muộn hơn 5.5.2016.

4. Cung cấp số tương quan (relative) thực tế để so sánh.

5. Cơ bản về chính sách tiền tệ.

6. Ảnh hưởng của lãi suất lên kinh tế, dùng case study rất gần.

7. Các sản phẩm khác: vàng, ngoại tệ, giá nhà.

8. Lạm phát, dịch chuyển vốn.

9. Lý thuyết kinh tế trong chiến tranh / dùng chiến tranh làm kinh tế.

10. So sánh nhiều nước.

11. Lịch sử sự kiện kinh tế.

12. Nợ dẫn đến suy thoái / khủng hoảng kinh tế kế thế nào. Là quyển relevant nhất đến giờ, hay hơn các quyển mới của Robert Shiller.

...

Đây là một quyển dạy kinh tế cực hay, tình tiết nhanh, đi thẳng vào vấn đề.

Lý do lộ quyển này hay: tác giả là quản lý quỹ. Bộ dữ liệu của các quỹ lớn gần như thực dụng và hay ho nhất nền kinh tế.

Lý do quyển này massive: quỹ của Ray Dalio quản 125 tỷ USD. Nếu chỉ cầm vài trăm triệu thì rất dễ tiêu hết; còn cầm 125 tỷ mà giải ngân hết cho các mục tiêu đầu tư hay ho thì cực khó. Với độ chịu đựng rủi ro (risk exposure) to thế thì bất kỳ hắt hơi nhỏ nào của thị trường cũng tạo ra áp lực lớn. Nên quyển này được viết với tinh thần cảnh giác và tâm trạng cấp bách (sense of urgency) cao.

--

Tôi trích dẫn giáo sư Robert Shiller nhiều đến thế vì các công trình nghiên cứu của ông là bài học vỡ lòng để học chu kỳ kinh tế, và khủng hoảng.

Tôi cũng từng một lần dùng Shiller làm ví dụ rằng:

i. Ổng nói đúng, và

ii. Ổng xứng đáng Nobel [quan điểm: ngon lành hơn Richard H. Thaler nhiều], và

iii. Ổng không xác định thời điểm (timing) thị trường được như những người trực tiếp cầm tiền làm equity, và

iv. Không timing thị trường được KHÔNG có nghĩa ổng sai, và

v. Không timing thị trường được KHÔNG có nghĩa giải Nobel của ổng không xứng đáng.

Chuỵ hiễu hôn? Đối với những tượng đài thì phải đọc hết các công trình cả đời của họ, áp dụng những thứ áp dụng được, biết những chỗ nào không áp dụng được, trân trọng những thứ cần trân trọng.

Muốn chỉ ra những chỗ không áp dụng được, hoặc phản biện một cách đàng hoàng, thì phải bỏ công sức (rigor) đọc literature review không quá ít để phản biện sâu và đúng chỗ.

--

Riêng sách thì có chỉ chỗ mua: góc nhà bo

Source: https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=10157201032796693&id=533516692

hướng dẫn cho kẻ dốt toán

Phần 2: Dạy trẻ lớp 2 xác suất làm gì?

1. Tuyên bố "xác suất làm thành công việc này là 95%".

Khi làm thất bại thì chống chế: "ơ, đang rơi vào 5% ngoại lệ đó".

1b. Tạm nói đạo lý.

Giả định nói đúng số 95%. Ví dụ có 100 vũ trụ song song. Trong đó có 95 vũ trụ làm thành công. 5 vũ trụ làm không thành công. Mình chỉ ở 1 vũ trụ nên khó biết TRƯỚC là mình như nào.

2. Ứng dụng ngay: lấy điểm cho-không bài thi đầu vào thạc sĩ Mỹ (GRE, GMAT), nộp điểm lấy học bổng. 

3. Ứng dụng ngay

Tính chính xác xác suất của từng dự án là một việc rất khó.

Nhưng có một thứ dễ làm và độ chính xác khá cao: so sánh xác suất thành công của 2 dự án. 

4. Ứng dụng ngay: Tính lãi kỳ vọng

Lãi kỳ vọng = E(r) = Σ [Pᵢ x E(rᵢ)] - Chi phí

P: xác suất.

E(r): expected return.

Ví dụ: Bầu cua cá cọp / Hoo hey how / Crown & Anchor.

Áp dụng công thức trên để tính xem game này ra lãi kỳ vọng âm hay dương. Âm thì dẹp khỏi chơi. Dương thì cứ chơi, lỗ vài ván không sao; khi chơi một số ván đủ lớn (central limit theorem) thì lãi là dương.

Caveat: Công thức lãi kỳ vọng cho trò bầu cua dựa trên một giả định quan trọng: xác suất xí ngầu đúng 1/6. Thực tế xác suất xí ngầu không bao giờ đúng 1/6 vì luôn tồn tại mặt nặng hơn, cục không đúng hình hộp cube.

5. Ứng dụng ngay

Xác suất là đầu vào tối quan trọng cho các ngành: Bảo hiểm, làm nhà cái sòng bài.

6. Ủa ở trên là các ví dụ cho người lớn mà, liên quan gì con tao?

Đào tạo sẽ giúp trẻ có tư duy xác suất để lớn lên đi làm. Hoặc ít nhất là vốn từ của mảng đấy.

7. Dạy lớp 2 chi sớm vậy? 

* Cấp II trở lên học cái khó hơn là tương tác xã hội, học mấy cái xác suất đơn giản chỉ-ngồi-tính chi cho phí. 

* Học cho xong hết trước lớp 7 đi. Dậy thì rồi đi yêu đương và chơi games, học hành gì. 

8. Tại sao phải dạy hết?

* Vừa NGHÈO vừa nheo nhóc thì không đủ tiền cá nhân hoá cho từng cháu đó 😗

* Cưng nhớ những ngành 20 năm trước không hề tồn tại ở quê ta không? Ví dụ: quản lý tài sản cá nhân, actuary, machine learning.

Có biết trước chính xác là 20 năm tới trẻ KHÔNG dùng tích phân (để làm bảo hiểm), KHÔNG dùng đạo hàm (để làm chứng khoán phái sinh), KHÔNG dùng xác suất hông?

* Vì trong đống trẻ đấy sẽ có những trẻ sẽ dùng. Trong số có dùng sẽ có những đứa xuất chúng: mở công ty, đóng thuế gánh team, tạo việc làm cho mấy (chục) nghìn gia đình. Đứa xuất chúng thì giá trị xã hội cao.

* Giống như những công ty thử nghiệm không thành công thì khai phá educate thị trường giúp những công ty sẽ thành công,

thằng ngu như Tai Tran học không nổi thì làm đúng nhiệm vụ / nghĩa vụ xã hội của mình là cosplay cục phân

bón cho mấy đứa giỏi đó 😌

Phần 1 

https://www.facebook.com/taitran/posts/10157193101416693

Tự ghi chú cho đứa dốt Toán như tôi phải làm việc với Toán 

 A. Thách thức
 1. Ước lượng Định giá cổ phần và mua bán sáp nhập công ty là bài tính ƯỚC LƯỢNG của dãy đa thức vô hạn. Các chương trình học cho phương trình để tính. Nhưng khi đi làm sẽ đụng những người tính ước lượng gần đúng để làm việc cho nhanh.
 2. Tính nhẩm Định giá cổ phần và mua bán sáp nhập công ty là bài tính nhẩm của dãy đa thức vô hạn. IRR là bài tính nhẩm dãy đa thức hữu hạn nghịch đảo. Có thể bạn sẽ phải làm việc với dân chuyên Toán. Dân chuyên Toán nhẩm những thứ trên dưới 1 giây. Nghĩa là họ quản lý được rất nhiều tài sản cùng lúc, nghĩa là họ có nhiều nguồn thu nhập cùng lúc. 
 3. Khi bạn là Private Equity Analyst đi gặp một chủ doanh nghiệp, bạn sẽ ngồi phỏng vấn những thông tin định tính (qualitative) về tầm nhìn, đối thủ, thị trường. Những thông tin định lượng như doanh thu, lợi nhuận, thị phần chỉ là ước lượng. Trong khi ngồi nói chuyện 2 chiều thì bạn phải nhẩm trong đầu để ra ngay định giá tại bàn. Lý do phải nhẩm: dùng máy tính bấm bấm thì ngắt eye contact, ngắt ngang câu chuyện, bất lịch sự.
4. Tương tự (3) là khi bạn ngồi họp với sếp / đồng nghiệp / đối tác và họ tính nhẩm nhanh hơn bạn và bạn được hỏi bất chợt. Chả ai chờ bạn ngồi bấm máy tính. 

 B. Làm gì
 1. Tập cách tính nhẩm càng chính xác càng tốt, càng nhanh càng tốt. 
 2. Tập xác suất số rơi vào vùng nào. Cách làm là cứ nghĩ ra hoặc vớ được mô hình định giá nào thì tập cho càng nhiều tài sản càng tốt. 
 3. Nhìn bảng điện đến có cảm giác số. 
 4. Hãy nhớ rằng tính nhẩm và tính nhanh xuất hiện ở: * Đề thi học sinh giỏi cấp Quận lớp 4. Không tính được thì thua một cháu lớp 4. * GRE & GMAT để đủ điều kiện nộp đơn học một trường không quá tệ. Hãy nhớ các bài toán tích phân, đạo hàm, logarithm, dãy đa thức, limit, toán ma trận... đều được dùng trong ngành tài chính và khi làm ngành thì sẽ đụng những người tính nhẩm được hết những thứ bạn nghe tên là phát hoảng. 
 5. Tệ nhất thì luôn có sẵn Financial Calculator / Google Sheets / Excel trên máy và gõ trong vòng 1 giây. 

 Chúc may mắn

***************************************************

Check list để phụ huynh tự kiểm tra

1. Nhiều phụ huynh cho rằng trẻ nên chơi, học ít thôi.

Thời điểm trẻ tự học tốt nhất là lớp 6.

Các lý do:

* Xong vụ chuyển cấp I sang cấp II rồi.

* Để lấy GMAT 730 (là tương đương đầu vào trung bình thạc sĩ Harvard) chỉ cần toán lớp 6 phổ thông Việt Nam.

* Để muộn hơn lớp 6 thì máu chúng không dồn lên não nữa.

Một năm tự học lập trình và ngoại ngữ lớp 6 đủ cho trẻ dùng hết cử nhân công nghệ first class honour và tiến sĩ tài chính hoặc ngành tương đương. Sau đó, trẻ có thể CHƠI đến hết 30 tuổi.

2. Phụ huynh sai lầm khi nghĩ trẻ con nên chơi, học để sau.

Vì 18 đến 30 là tuổi để get laid, không phải để học.

Học tốt nhất là lớp 6 như ý (1) đó.

3. Đối với các trẻ sợ Toán.

Lập trình là thứ cứu trẻ khỏi Toán lý thuyết.

Cách thực hiện:

Bước 1: Vài dòng loop để trial-and-error ra kết quả.

Bước 2: Dùng kết quả lắp vào công thức để loại uncertainty.

Bước 3: Có tiên đề và có kết quả => tự suy ra quy luật, hoặc tự suy lại công thức.

Lập trình còn hiệu quả hơn nếu toán ở dạng trắc nghiệm.

Các bước trên giúp trẻ không phụ thuộc cách giải của sách ép trẻ nữa, mà tự tìm ra cách đi rồi GIẢ VỜ giải theo các bước đề yêu cầu.

4. Giữ điểm trong Second Quartile (Q2) là vùng an toàn nhất với trẻ.

Lý do:

Giáo viên bị ép phải dành nhiều thời gian cho các trẻ chậm nhất ở First Quartile Q1.

Giáo viên tự thích dành nhiều thời gian cho Top Percentile.

Q2 là vùng giáo viên dành ít thời gian nhất, vì thế an toàn cho trẻ tự làm điều trẻ thích.

5. Sai lầm của phụ huynh: sợ trẻ vào lớp cạnh tranh thì áp lực.

Đúng: Hệ lớp cạnh tranh nhất về việc học là nơi an toàn nhất của toàn bộ hệ thống giáo dục, vì bạo lực học đường thấp nhất.

Chỉ cần giữ điểm ở Q2 trong hệ lớp này là trẻ thoải mái nhất.

6. Tự kiểm tra: Thời điểm cuối cùng phụ huynh còn có tí hy vọng hiểu về sự học của trẻ hơn trẻ là lớp 4.

Khi trẻ ở lớp 5 thì trẻ đã tự hiểu bản thân hơn phụ huynh, chỉ không nói ra. Đến lúc này thì phụ huynh không có tí hy vọng nào hiểu nhiều hơn trẻ. Điều tốt nhất có thể làm là né ra không cản đường nó.

7. Sai lầm: muốn trẻ toàn diện.

Đúng hơn: Một kỹ năng vượt trội làm lợi thế cạnh tranh + tất cả những thứ khác là sở thích bổ trợ.

Phía trên là tóm tắt vài thứ cháu làm để đối phó hệ thống giáo dục của ta lẫn tây từ khía cạnh học sinh.

Tóm tắt: phụ huynh thích nghĩ hộ trẻ thì xác suất phụ huynh sai không thấp hơn 80%.

Dễ nhất là kệ chúng, lo chi cho mệt 😌

Caveat emptor: không đúng với mọi trẻ, không phải silver bullet

https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=10157171236651693&id=533516692

Hướng dẫn trẻ trục lợi từ học xác suất thống kê từ lớp 2

1. Cần cù và thái độ tốt và trí óc khá sẽ giúp thành công tàm tạm.

Còn từ thành công tàm tạm lên thành công vượt bậc thì cần một thứ: may mắn.

May mắn là một biến số nhìn từ ngoài hệ thống vào hoặc biết HẾT luật chơi TRƯỚC khi chơi thì mới thắng. Còn làm việc bên trong hệ thống thì không thể biết chắc mà chỉ có thể ước lượng.

Rất tiếc, hầu hết người phàm như chúng ta làm việc từ bên trong hệ thống và không biết HẾT luật chơi TRƯỚC khi chơi.

Ví dụ để dễ hình dung về việc bên trong hệ thống. Ví dụ này viết đi viết lại 3 lần rồi, đã đọc có thể bỏ qua.

Người tạo mê cung. Người bỏ vài chuột mới đẻ vào. Người không để chuột biết sự hiện diện của người. Người cố ý cho chuột A ăn nhiều hơn các chuột khác. Tất cả các chuột đều thấy A thành công vượt bậc trong xã hội chuột, nhưng không biết vì sao. Loài chuột cho rằng A may mắn, hình dáng như A sẽ may mắn, tính cách như A sẽ thành công.

=> Người ở ngoài hệ thống (mê cung) và biết HẾT TRƯỚC luật chơi. Chuột ở trong hệ thống (mê cung) và không biết luật chơi; điều tốt nhất chuột có thể làm là đoán.

Bây giờ, thay chuột bằng người, thay người bằng God.

[God ở đây là khái niệm chung, không chỉ nói khái niệm God trong Christianity/Catholic]

Xác suất thống kê là cách ước lượng luật chơi.

2. Fact: học sinh lớp 3-4 đã học xác suất mấy chục năm nay bằng các bài toán: bi màu, lật lá bài, bỏ con gà vào chuồng, bài toán Monty Hall.

Bây giờ chỉ dùng đúng tên "xác suất thống kê" để nói về các bài toán trẻ đã giải mấy chục năm.

Thứ thầy cô dạy lớp 5 vật lộn là: làm sao giải bài toán cho trẻ thi vào lớp 6 trường chuyên mà không đặt (hệ) phương trình. Trẻ đã giải những thứ đấy từ lâu; giờ làm hệ thống hoá thôi.

3. Fact: các nước giàu có dạy xác suất thống kê cho trẻ.

Quan điểm: Tăng ứng dụng xác suất thống kê,

tăng Toán Tin,

giảm Toán Lý Thuyết chuyên sâu.

4. Ứng dụng đầu tiên của xác suất thống kê:

a. Biết cần bao nhiêu điểm để thi đậu, bỏ thời gian & công sức ít nhất để đạt. Cụ thể: thi đầu vào trường chuyên, thi đầu vào lớp chuyên trong trường. Nếu không có nhu cầu học chuyên thì bỏ qua.

Thi đại học ta, thi SAT, A-level, GRE đều có thể ước lượng.

Trẻ biết tự lượng sức thì đỡ bao nhiêu cho bản thân trẻ, cho phụ huynh.

b. Đỡ bị xác suất thống kê lừa.

c. Đỡ bị các bài báo quần chúng hù doạ kiểu suy diễn số liệu gốc.

d. Khái niệm Lợi Nhuận Kỳ Vọng Expected Return

E(r) = Σ [Pᵢ x E(rᵢ)] - Cost

5. Phụ huynh sẽ quan tâm việc giáo viên dạy hiệu quả hay dạy bậy.

Nghĩ theo hướng bỏ tiền mua sản phẩm: Trường tư thì trường nào thu hút được giáo viên giỏi. Phụ huynh và học sinh phải biết cách thẩm tra (due diligence) trường.

Fact: Học sinh lớp 5 biết cách chọn trường rồi; nghe phản hồi của bọn nhỏ xem, có nhiều cái hay.

Trong hệ thống trường công: sinh viên Sư Phạm thích vào trường có truyền thống, thứ hạng cao, để lấy tiếng mở lớp dạy thêm. Thứ hạng trường công rất đơn giản: điểm đầu vào. Nên cho con vào trường thứ hạng càng cao thì trình độ CHUYÊN MÔN TRUNG BÌNH giáo viên càng tốt.

Cần phân biệt: chuyên môn vs. dạy vui. Có cả chuyên môn tốt lẫn dạy cuốn hút thì hay quá; còn buộc phải chọn thì cần chuyên môn đúng hơn là [dạy vui mà dạy sai].

6. Mẹ cháu luôn bảo: bộ Giáo Dục đưa ra thách thức nào thì con cứ vượt qua là nhẹ đầu nhất.

Vì thế, bây giờ cháu luôn chỉ cách phụ huynh học sinh đối phó hệ thống (play/game the system) với mọi kiểu thách thức.

Gì thì gì, đối phó với hệ thống giáo dục là dễ nhất trong mọi ngành rồi. Vật nhau việc học cho lẹ còn ra ra vật nhau với xác suất trên thị trường đầu tư kìa.

Bài tập về nhà

Chúng mách mình trong phòng có thằng ngu. Mình nhìn quanh mãi không thấy ai ngu cả. Vậy thằng ngu ở đâu? 

Đoán xem.

Phần 2: Dạy trẻ lớp 2 xác suất làm gì?

1. Tuyên bố "xác suất làm thành công việc này là 95%".

Khi làm thất bại thì chống chế: "ơ, đang rơi vào 5% ngoại lệ đó".

1b. Tạm nói đạo lý.

Giả định nói đúng số 95%. Ví dụ có 100 vũ trụ song song. Trong đó có 95 vũ trụ làm thành công. 5 vũ trụ làm không thành công. Mình chỉ ở 1 vũ trụ nên khó biết TRƯỚC là mình như nào.

2. Ứng dụng ngay: lấy điểm cho-không bài thi đầu vào thạc sĩ Mỹ (GRE, GMAT), nộp điểm lấy học bổng. 

3. Ứng dụng ngay

Tính chính xác xác suất là một việc rất khó.

Nhưng có một thứ dễ làm và độ chính xác khá cao: so sánh xác suất thành công của 2 dự án.

Khó tính chính xác xác suất thành công dự án A, Khó tính chính xác xác suất thành công dự án B, nhưng mà tính xác suất thành công A cao hơn B để chọn làm A thì lại khá đúng.

4. Ứng dụng ngay: Tính lãi kỳ vọng

Lãi kỳ vọng = E(r) = Σ [Pᵢ x E(rᵢ)] - Chi phí

P: xác suất.

E(r): expected return.

Ví dụ: Bầu cua cá cọp / Hoo hey how / Crown & Anchor.

Áp dụng công thức trên để tính xem game này ra lãi kỳ vọng âm hay dương. Âm thì dẹp khỏi chơi. Dương thì cứ chơi, lỗ vài ván không sao; khi chơi một số ván đủ lớn (central limit theorem) thì lãi là dương.

Caveat: Công thức lãi kỳ vọng cho trò bầu cua dựa trên một giả định quan trọng: xác suất xí ngầu đúng 1/6. Thực tế xác suất xí ngầu không bao giờ đúng 1/6 vì luôn tồn tại mặt nặng hơn, cục không đúng hình hộp cube.

5. Ứng dụng ngay

Xác suất là đầu vào tối quan trọng cho các ngành: Bảo hiểm, làm nhà cái sòng bài.

6. Ủa ở trên là các ví dụ cho người lớn mà, liên quan gì con tao?

Đào tạo sẽ giúp trẻ có tư duy xác suất để lớn lên đi làm. Hoặc ít nhất là vốn từ của mảng đấy.

7. Dạy lớp 2 chi sớm vậy? 

* Cấp II trở lên học cái khó hơn là tương tác xã hội, học mấy cái xác suất đơn giản chỉ-ngồi-tính chi cho phí. 

* Học cho xong hết trước lớp 7 đi. Dậy thì rồi đi yêu đương và chơi games, học hành gì. 

8. Tại sao phải dạy hết?

* Vừa NGHÈO vừa nheo nhóc thì không đủ tiền cá nhân hoá cho từng cháu đó 😗

* Cưng nhớ những ngành 20 năm trước không hề tồn tại ở quê ta không? Ví dụ: quản lý tài sản cá nhân, actuary, machine learning. Có biết trước chính xác là 20 năm tới trẻ KHÔNG dùng tích phân (để làm bảo hiểm), KHÔNG dùng đạo hàm (để làm chứng khoán phái sinh), KHÔNG dùng xác suất hông?

* Vì trong đống trẻ đấy sẽ có những trẻ sẽ dùng. Trong số có dùng sẽ có những đứa xuất chúng: mở công ty, đóng thuế gánh team, tạo việc làm cho mấy (chục) nghìn gia đình. Đứa xuất chúng thì giá trị xã hội cao.

* Giống như những công ty thử nghiệm không thành công thì khai phá educate thị trường giúp những công ty sẽ thành công,

thằng ngu như Tai Tran học không nổi thì làm đúng nhiệm vụ / nghĩa vụ xã hội của mình là cosplay cục phân

bón cho mấy đứa giỏi đó 😌

Phần 1 https://www.facebook.com/taitran/posts/10157193101416693

Còn mấy cái thống kê cơ bản thì có thể xem thêm ví dụ ở đây https://ellienguyen.style/Toi%20sang%20tac/mai%20day%20thong%20ke/whole_v1.html

Mọi thứ về Tự kỷ

Không biết các bố mẹ được gặp giáo sư Connie Kasari hồi cuối tháng 5 đã hỏi gì bà.  Còn nhóm mình đã nhờ bà gợi ý một số chương trình can thiệp hiệu quả cho các giai đoạn khác nhau.  

Xin nói rõ thêm là giáo sư Kasari là người làm nghiên cứu đầu ngành về tự kỷ ở Mỹ nên bà nghiên cứu, cập nhật, tìm hiểu về tất cả các trường phái can thiệp, và không có xung đột lợi ích với bất kỳ trường phái can thiệp nào (ví dụ mở dịch vụ can thiệp hay tập huấn theo một trường phái nào đó).  Vì thế mình rất tin tưởng tính khoa học và khách quan trong lời tư vấn của bà.  

Và đây là một số phương pháp bà kể ra:

* CAN THIỆP SỚM: 

- Về giao tiếp và tương tác xã hội: 

các phương pháp ABA cấp tiến như PRT, ESDM, JASPER.  Các phương pháp này đều có sự hòa hợp nhất định giữa trường phái hành vi và phát triển.

* TUỔI ĐI HỌC: 

- Về tương tác xã hội: 

  + Can thiệp thông qua bạn bè: Remaking the Recess là một trong số các ứng dụng 

  + Cognitive Behavior Therapy (CBT) nếu trẻ có nhận thức tốt: UCLA PEERS và Social Thinking

- Về khả năng tổ chức sắp xếp công việc (Executive Function): Unstuck and On target: An Executive Function Curriculum to Improve Flexibility for Children with Autism Spectrum Disorders, Research Edition

- Về đọc hiểu: Visualizing and Verbalizing

Rất tiếc là các chương trình này chưa có nhiều tài liệu bằng tiếng Việt.  

Cá nhân mình thì đã đọc tài liệu và tham dự khóa tập huấn liên quan.  Mình thấy tài liệu của họ rất rõ ràng, dễ hiểu.

Chọn lựa PHƯƠNG PHÁP CAN THIỆP cho con là một quá trình khó khăn, có lẽ phụ huynh nào cũng từng trải qua. Mình trao đổi với các phụ huynh tại các buổi hội thảo thì thấy có rất nhiều phương án khác nhau. Chi tiết bài viết: https://theaworldvn.blogspot.com/2019/09/cac-yeu-to-tien-luong-su-thanh-cong-cua.html

GS Phil Reeds đã dày công tổng hợp các nghiên cứu từ 40 năm nay, để chỉ ra các yếu tố tiên lượng của 4 nhóm phương pháp can thiệp. 

1. Can thiệp hành vi toàn diện (Comprehensive Behavioural Interventions). Đây là nhóm tin vào ABA. Các chương trình can thiệp trong nhóm này là EIBI (Lovaas hoặc AVB¹). Phụ huynh trong nhóm này thường chọn chương trình can thiệp toàn thời gian (30 - 40 giờ/tuần) tại trung tâm. Link: 

https://theaworldvn.blogspot.com/2019/09/cac-yeu-to-tien-luong-su-thanh-cong-cua_30.html 

2. Các kỹ thuật thay đổi môi trường dạy học (Teaching Environment Modification Techniques). Các phương pháp này thường được áp dụng trong các môi trường khác nhau (nhà trường, gia đình, trung tâm bảo trợ,...), có chia sẻ nhiều kỹ thuật và phương pháp với ABA (behavior) và phương pháp can thiệp dựa vào các chặn phát triển (development). Mô hình nổi tiếng của nhóm này là TEACCH và LEAP. Các mô hình này, ngay tại Hoa Kỳ, cũng chưa phổ biến, mặc dù chất lượng đã được kiểm chứng². Link: https://theaworldvn.blogspot.com/2019/10/cac-yeu-to-tien-luong-su-thanh-cong-cua.html

3. Các mô hình can thiệp dựa vào phụ huynh và các chặn phát triển (Developmental and Parent‐Mediated Treatment Models). Các chương trình này phối hợp các chiến lược can thiệp ABA có bằng chứng khoa học với nhau, hoặc kết hợp chúng với các triết lý can thiệp khác chưa có đủ bằng chứng khoa học. Chúng ta hay nghe tới ESDM, SCERTS, DIR-Floortime, More than words, Options-Son-Rise,... Các phụ huynh trong nhóm này tin rằng một can thiệp tốt nhất nên được tiến hành trong môi trường tự nhiên, tại nhà, so cha mẹ làm can thiệp chính,...

Link: https://theaworldvn.blogspot.com/2019/10/cac-yeu-to-tien-luong-su-thanh-cong-cua.html

4. Can thiệp phối hợp (Eclectic Interventions). Nhiều phụ huynh cho con theo đuổi nhiều chương trình khác nhau cùng lúc. Ở trung tâm nơi con mình theo học, có phụ huynh cho con học ABA nửa ngày (cô nói ABA giúp bé có nhiều kỹ năng, giảm hành vi nhanh chóng), sau đó cho bé theo học play therapy (cô biết chơi nhập vai - pretend games - sẽ giúp bé mau tiến bộ về ngôn ngữ), ngoài ra bé còn học music therapy, các chương trình chuyên sâu về giao tiếp xã hội của các nhà ngữ âm trị liệu. Tổng số giờ học của bé 1 tuần là 47 giờ, cao hơn bất kỳ chương trình EIBI nào mình từng biết.

Link: https://theaworldvn.blogspot.com/2019/10/cac-yeu-to-tien-luong-su-thanh-cong-cua_10.html

Linh Đào

1 giờ

🧐📖📚Đang đọc Cirricula for teaching students with autism spectrum disorder 📚📖🧐
Mình nhớ có người từng như điện giật khi mình nói mình áp dụng ABA vào cuộc sống hàng ngày, điều mà mình thấy dù bạn không muốn cũng vẫn xảy ra vì đó là khoa học tổng kết về hành vi thông thường của con người. Ví dụ sếp muốn nhân viên yêu công việc thì phải có những “phần thưởng” cho họ. Phần thưởng có thể là lương, cơ hội đào tạo, được đi du lịch, được đồng nghiệp công nhận hay văn hoá công ty hoặc có liên quan đến sở thích hay sở trường của nhân viên. Hóa ra việc lẫn lộn DTT với ABA không chỉ diễn ra ở VN, mà ở mọi nơi trên thế giới.

"ABA thường bị dùng như là tương đường với DTT hay EIBI. ABA cũng hay bị hiểu sai thành một kỹ thuật can thiệp cụ thể. ABA là một tập hợp các nguyên tắc và quy trình, nó có nhiều ứng dụng mà DTT là một trong số đó."
Tác giả cũng nói là các chiến lược giáo dục tâm lý cho trẻ tự kỷ hiện nay thường kết hợp cả trường phái hành vi, phát triển và nhận thức (behavorial, developmental and cognitive approaches).

Tin vui

Linh Đào Con mình qua giai đoạn này rồi, giờ con dùng nhiều các pp thiên về Cognitive Approach hơn bạn à. Mình đăng cho các bố mẹ khác tham khảo thôi

Harry Le: ABA là nguyên lý chung. ABA mà mình hay nghĩ tới (ngồi bàn, trẻ làm theo therapist) là DTT. PRT cũng là ABA, nhưng để trẻ dẫn dắt khi trị liệu. PRT đứng một mình cũng là một phương pháp can thiệp toàn diện, nhưng PRT rất hay được tích hợp vào các chương trình DTT, và nổi tiếng nhất là được "cài" vô ESDM.

Em thấy hình dưới đây mình họa khá rõ cái hay của PRT và vì sao can thiệp nào mà dùng mội trường tự nhiên thì đều có thể tích hợp PRT vào dễ dàng.

ABA, ESDM và EIBI: https://theaworldvn.blogspot.com/2019/07/cung-oc-sach-esdm-1-vai-tro-cua-phuong.html

Sách textbox

Em nói chuyện với BCBA rùi, she nói kết hợp đủ hết, behavioral + natural + developmental, thì em bé mới chịu nổi chớ không nó bỏ học kaka

Tiếng Việt của sách trên https://sites.google.com/view/the-a-world/

Jasper manual của UCLA, Thuong Ho said  vào youtube thấy ngay vì họ rất cởi mở về thông tin. Từ khoá là "Connie Kasari UCLA" ạ

Chia sẻ from Harry Le

1. Bạn phải cho bé đi khám ở 1 bs giỏi, bài bản về tự kỷ để được xác định độ nặng, điểm Vineland3 (dể theo dõi hiệu quả can thiệp). Bs giỏi thường có tâm và biết nhiều dịch vụ tốt để tư vấn cho bạn.

2. Trong khi chờ đợi. Con bạn đang trong thời gian vàng, não của bé dễ phục hồi. Bạn cần :

2.1 Dùng 1 phương pháp can thiệp phù hợp: bài bản, toàn diện, rẻ, có bản tiếng Việt, có người đào tạo. Mình đề nghị dùng ESDM (bằng chứng tốt), hoặc More than words.

Mình còn cho con mình học ABA/Vb.

2.2 Tăng giờ can thiệp lên: tổng thời gian cô và bố mẹ tương tác với bé phải từ 35 giờ - 40 giờ/tuần mới hiệu quả.

3. Khám bs giỏi, tử tế xong thì bác ấy nói sao mình làm vậy. Nhớ hỏi bs sau bao lâu tái khám, làm lại tests, để coi mức tiến bộ.

Trả lời câu này rất dễ bị vu oan là quảng cáo, mặc dù mình ở Mỹ chả có liên quan gì. Nhưng ở Saigon thì mình biết bác Phan Thiệu Xuân Giang. Hà Nội có bác Công Trần: https://www.facebook.com/congvtran

Ibox Nguyen hoang anh de có sdt bs Giang

https://www.facebook.com/giang.phan.14

Harry Le

21 tháng 9 lúc 18:18 ·

Các phụ huynh hay đọc facebooker/blogger chuyên về tự kỷ nào? Mình hay đọc blog Michael's Mum, chủ blog là một luật sư người Sydney, Úc. Con trai cô, Michael là một cậu bé tự kỷ độ 3, không có ngôn ngữ, IQ rất thấp. Nhưng blog của cô lúc nào cũng có chút hài hước nhẹ nhàng, những thông tin về tự kỷ rất thiết thực. Đây là một trong những người đã khiến mình phải tìm hiểu về ABA và đưa con mình vào chương trình can thiệp tích cực EIBI/AVB.
http://www.michaelsmum.com/our-experiences-with-therapy-methods-for-our-severely-autistic-5-year-old/?fbclid=IwAR3zxuruVPSn3AlJPnffZE7plriDPX2cy8DqsZilU40IXGd5QnoLpahfJ4E


#can thiệp

https://www.youtube.com/watch?v=oiZNeKFPuvU

Early Start Denver Model - Sally Rogers, Ph.D  (tac gia cua ESDM) 

Xem 20:10-23:05 có minh hoạ can thiệp; 29:45- 35: 00 để thấy trẻ tiến triển như thế nào. 

Về tiếng Anh, bạn nào trong ngành mà còn kẹt thì alo, inbox một tiếng nhé, đầu tháng 01 có các nhóm Online về Basic lẫn chuyên ngành Mental & Behavioral Health (7 phần học bổng).

Học, có nhiều con đường, dành một chút thời gian để có một công cụ.

Source:  https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=1348432361870808&id=100001121701518


Autism Intervention research network on Behaviour qua gioi thiệu của Linh Đào 



Không biết các bố mẹ được gặp giáo sư Connie Kasari hồi cuối tháng 5 đã hỏi gì bà.  Còn nhóm mình đã nhờ bà gợi ý một số chương trình can thiệp hiệu quả cho các giai đoạn khác nhau.   


Xin nói rõ thêm là giáo sư Kasari là người làm nghiên cứu đầu ngành về tự kỷ ở Mỹ nên bà nghiên cứu, cập nhật, tìm hiểu về tất cả các trường phái can thiệp, và không có xung đột lợi ích với bất kỳ trường phái can thiệp nào (ví dụ mở dịch vụ can thiệp hay tập huấn theo một trường phái nào đó).  Vì thế mình rất tin tưởng tính khoa học và khách quan trong lời tư vấn của bà.   


Và đây là một số phương pháp bà kể ra: 


* CAN THIỆP SỚM:  

- Về giao tiếp và tương tác xã hội:  

các phương pháp ABA cấp tiến như PRT, ESDM, JASPER.  Các phương pháp này đều có sự hòa hợp nhất định giữa trường phái hành vi và phát triển. 


* TUỔI ĐI HỌC:  

- Về tương tác xã hội:  

  + Can thiệp thông qua bạn bè: Remaking the Recess là một trong số các ứng dụng  

  + Cognitive Behavior Therapy (CBT) nếu trẻ có nhận thức tốt: UCLA PEERS và Social Thinking 

- Về khả năng tổ chức sắp xếp công việc (Executive Function): Unstuck and On target: An Executive Function Curriculum to Improve Flexibility for Children with Autism Spectrum Disorders, Research Edition 

- Về đọc hiểu: Visualizing and Verbalizing 


Rất tiếc là các chương trình này chưa có nhiều tài liệu bằng tiếng Việt.   


Cá nhân mình thì đã đọc tài liệu và tham dự khóa tập huấn liên quan.  Mình thấy tài liệu của họ rất rõ ràng, dễ hiểu. 



#jasper #social thinking #ABA cấp tiến #executive funtion 


Harry Le fb: PEAK và ACT

Vẫn là ABA, vần toàn diện nhưng PEAK có mấy cái hay:

- Không dừng ở 4 tuổi.
- Tập trung vào phát triển ngôn ngữ cho trẻ. Có thể bắt đầu từ 18 tháng, hoặc nếu trẻ đã có nền tảng vững rồi càng tốt.
- Post-Skinnerian dựa vào RFT. Họ nói PEAK không dạy kiểu What to learn but How to learn, cover đủ thứ từ covert, theory of mind.
- Bằng chứng hiện nay rất tốt. Đến Mark Sundberg cũng có bài phân tích về PEAK rất chi tiết.

Em thấy PEAK bổ sung chỗ thiếu của VB MAPP, mà triết lý của họ cũng get along với Social Thinking nữa. Em cứ nghĩ cảnh kiếm ra chỗ dạy 2 món này cho thằng nhỏ thì quá sướng hihi

Em tàu ngầm nhiều group của BCBA thì thấy mọi người suggest xài PEAK nhiều lắm. Nhưng họ nói nó không structured như VB MAPP nên không tự học được mà phải lấy lớp. Nhưng phải nói ngay VB MAPP quá tuyệt vời, không có cái nền do VB MAPP xây thì không mơ mộng gì được.

Comments: Bên Úc thì họ có dùng Peers, cho các em khoảng từ 13 tuổi đổ lên...hình như nhỏ hơn thì tuỳ bé mà dùng cái gì.
Ừ, các psychologist hay cùng nhau dùng. Nhỏ hơn nữa thì họ có dùng Secret Agents ( game based) để tăng social skills. 
Secret Agents Society (SAS)? Nếu vậy thì đúng là đồ tốt rồi

Source: https://sites.google.com/site/nuoicontuky/chung-song-voi-tu-ky/chung-toi-co-the-giup-gi/tu-van-truc-tuyen/chiasetrainghiemcanhanvecanthiepsom/can-thiep-nhu-the-nao

Để chon cách can thiệp nào, theo mình nên xem xét xem Mục tiêu của chương trình có giúp con LINH HOẠT hơn theo NGỮ CẢNH không. 

Có chương trình tuy không nói hẳn ra mục tiêu này, nhưng khi xem đến phần thực hiện, bạn sẽ thấy đây là điểm mạnh của chương trình.

Ví dụ:

ABA/VB mục tiêu không đề cập rõ là linh hoạt, nhưng khi dạy ngôn ngữ, chương trình luôn chú trọng sau khi dạy trẻ ngữ nghĩa (ghép tranh con chó với chữ con chó, với lời nói của cô) thì luyện cho trẻ sử dung từ đó vào nhiều chức năng khác nhau của ngôn ngữ (xin ảnh con chó, xin bánh hình con chó, chỉ cho cô xem tranh con chó, hỏi cô đó có phải con chó không...).  Như vậy họ cũng giải quyết vấn đề linh hoạt ở một chừng mực nào đó.

RDI thì nói rất rõ là tập trung vào luyện sự linh hoạt.

Floortime tuy không nói rõ là luyện linh hoạt nhưng luôn lựa theo sự khác biệt cá nhân, và làm theo dẫn dắt của trẻ để phát triển tình cảm và giao lưu, chơi đùa.  Như vậy trọng tâm của họ cũng là linh hoạt.

Flashcard của Glenn Doman: nếu bạn dung flashcard theo hướng dạy nghĩa của từ thì chắc chắn là trọng tâm của chương trình không hề là linh hoạt, bạn có đồng ý với mình không?

PRT là phương pháp có nền tang lâu nhất thì nói rõ những kỹ năng then chốt được luyện là 1. Động lực giao tiếp 2. Phản ứng với nhiều tín hiệu  3. Tự làm chủ bản thân  4. Chủ động khởi xướng.  Như vậy phần linh hoạt cũng được chú trọng. 

Hơn cả lời nói (More than words): dạy con ngôn ngữ, giao tiếp và chơi, nên cũng là tập trung vào luyện linh hoạt.

Hoạt động âm nhạc: nếu chỉ là dạy cho con biết nốt nhạc và đánh đàn thì trọng tâm không phải là linh hoạt.  Nhưng nếu cho con tự thể hiện hình thể theo âm nhạc thì có luyện cho con tính linh hoạt.

TEACCH: là cấu trúc lại môi trường học và làm việc để người tự kỷ có thể độc lập thực hiện các công việc.  Theo mình chương trình này trọng tâm là tự lập nhiều hơn là linh hoạt.  Mình sẽ áp dụng một phần nào của TEACCH chứ sẽ không theo mỗi TEACCH vì lý do này.

Chương trình dạy bé biết đọc sớm: là dạy con biết giải mã ký tự.  Theo mình thì chỉ cung cấp kiến thức nền cho con, chứ không trực tiếp giải quyết chuyện linh hoạt.

Chế độ ăn kiêng bột mỳ và sữa: vì cho rang hai loại thực phẩm này làm trẻ dị ứng, có hành vi không thích ứng.  Rõ rang trọng tâm của cách can thiệp này không phải là linh hoạt, mình sẽ không coi đây là phương pháp can thiệp duy nhất cho con.

Chưa bàn đến cách thức thực hiện của các chương trình trên, đọc mục tiêu của chương trình, ta đã biết nó có tập trung vào khó khăn cốt lõi của tự kỷ hay không.

Can thiệp như thế nào?

Sau khi đã xác định ưu tiên can thiệp vào khả năng xử lý thông tin LINH HOẠT hơn theo NGỮ CẢNH, bạn hãy xem xem chương trình can thiệp cho con như thế nào.   1. Theo mình, một chương trình dựa theo đặc điểm riêng của con là chương trình dễ thành công hơn. Ví dụ, con mình có đặc điểm riêng là rất mất tập trung, thời gian tập trung rất ngắn, thích điều khiển mọi người và mọi thông tin đều thích quy thành một quy luật cứng nhắc. Con thường rất bất ổn khi phải làm theo ý người khác, con chỉ thích mọi người làm theo ý con. Con luôn sợ thử cái mới, lần đầu bao giờ cũng quan sát chứ không hưởng ứng theo ngay.  Con học qua hình ảnh rất tốt.  Con hiểu lời nói rất chậm.  Mình đã từng cho con theo chương trình ABA/VB.  Chương trình này có xem xét mức độ phát triển của riêng con (qua bảng đánh giá ABLLS), có dùng những thứ con thích để củng cố hành vi tốt cho con theo kiểu ABA.  Chương trình làm theo kiểu DTT, là các nội dung học được thái nhỏ ra, nên có phù hợp với khả năng tập trung vốn rất ngắn của con. Trong suốt quá trình theo ABA/VB mình sử dụng rất nhiều ảnh nên con tiếp thu nhanh và nhớ lâu hơn. Tuy nhiên, chương trình này không xem xét cách xử lý thông tin đặc biệt của con đã kể trên. Con theo chương trình này sau 3 tháng có tiến bộ rất rõ.  Sau 4 năm, con tiến bộ nhiều về nhận thức, ngôn ngữ, nhưng giao tiếp và chơi thì vẫn kém. Con cũng đã từng theo RDI sau đó.  Chương trình này có làm đánh giá về khả năng linh hoạt của con, do tư vấn viên làm.  Tư vấn viên là người chọn các mục tiêu cho phù hợp với khả năng linh hoạt của con sau đó.  Như vậy nếu bạn muốn làm RDI tốt, trong thời gian đầu, không có tư vấn viên thì bạn khó lòng có thể theo được chương trình này. RDI có chủ trương bố mẹ là người dạy việc cho con, nghĩa là bố mẹ chọn hoạt động và con sẽ làm theo, bố mẹ phải đợi con làm theo, đợi con nhận ra niềm vui được cùng làm với người khác.  Những buổi đầu làm RDI, do cá tính không thích làm theo người khác, con toàn bỏ chạy, tư vấn viên đã dạy mình giữ tay con lại.  Con cứ giãy giụa như vậy đến cả gần 1 tiếng cho đến khi mệt lả đi.  Sau này, để con chịu làm các hoạt động mình bày ra, mình toàn phải phá nguyên tắc của RDI: dụ dỗ là con làm theo mẹ rồi xong mẹ sẽ cho con cái này cái kia, con vẫn không tìm thấy niềm vui được cùng làm chung dù mình đã đợi rất lâu nhiều lần.  Tiền thuê tư vấn viên quá nặng và sự phản ứng bất lợi của con ngay từ khi bắt đầu chương trình đã khiến mình rất căng thẳng khi theo chương trình này, dù có thực hiện được các bước tiếp theo của chương trình, nhưng lúc nào cũng trong trạng thái căng thẳng, không biết khi nào thì con sẽ bỏ đi.  Mình đã thôi chương trình này sau khoảng 2 năm. Mình có xem thêm chương trình Nhiều hơn lời nói và Talkability của Hanen thì phần thấy chương trình này có thế mạnh về việc lựa theo sở thích và cách xử lý thông tin của con, làm theo dẫn dắt của con.  Con mình chưa theo chưong trình này nhưng đây là chương trình được đánh giá rất cao trong giới chuyên môn ở nhiều nước.  Hầu hết các chương trình cho cha mẹ đều dựa trên chương trình này không ít thì nhiều. Floortime chủ trương làm theo dẫn dắt của trẻ, họ cũng rất lựa theo đặc điểm riêng của trẻ.  Sâu hơn về phương pháp này thì mình chưa tìm hiểu hết. 2. Các chương trình giúp cho con phải dạy thêm cho con kỹ năng mới về linh hoạt Sau khi lựa theo được các đặc điểm riêng của con, con đã chịu lắng nghe, cần dạy con các kỹ năng mới. Mình đã từng gặp các chuyên gia tâm lý mà đến gặp con họ chỉ tâm niệm làm sao để vào được thế giới của con, con mở lòng ra với họ là can thiệp thành công.  Sau khi họ vào được thế giới của con, họ chẳng hề dạy cho con thêm kỹ năng mới nào, họ nghĩ con chỉ có vấn đề về tâm lý.  Mình tránh xa tất cả các nhà tâm lý kiểu này. Các chương trình RDI, Floortime, Hơn cả lời nói,,, đều nhấn mạnh vào việc đưa dần những yếu tố mới vào các hoạt động để trẻ linh hoạt dần. ABA/VB thì dạy rất nhiều kỹ năng ngôn ngữ mới. 3. Chương trình thuận theo trình tự phát triển của trẻ thường: Nghĩa là các mục tiêu can thiệp dựa trên trình tự phát triển của trẻ thường.  Ví dụ dạy trẻ hiểu ngôn ngữ rồi mới đến diễn đạt ngôn ngữ.   Hầu hết các chương trình theo truờng phái phát triển như Floortime, RDI đều dựa trên sự phát triển của trẻ, đặc biệt là về lĩnh vực giao lưu, tình cảm, tư duy. ABA/VB có lên các bài học theo sự phát triển của trẻ, nhưng mạnh về mặt tư duy, ngôn ngữ hơn là giao lưu, tình cảm. Các chương trình của Hanen cũng chia theo giai đoạn phát triển của trẻ.  Trẻ nhỏ chưa có nhiều ngôn ngữ thì phù hợp với Hơn cả lời nói, trẻ lớn hơn và có nhiều ngôn ngữ hơn thì phù hợp với Talkability. Hãy hỏi bảng liệt kê các mục tiêu của chương trình và xem cách xếp thứ tự các mục tiêu này để xem chúng có thuận theo trình tự phát triển của trẻ thường không. 4. Chương trình dạy và duy trì được các kỹ năng mới trong nhiều hoàn cảnh, với nhiều người. Chương trình có kế hoạch luyện các kỹ năng mục tiêu trong nhiều hoàn cảnh, ở nhiều nơi, với nhiều người sẽ có xác suất thành công cao hơn. ABA/VB có học bàn 1:1 rồi dạy trong môi truờng tự nhiên. RDI và Floortime đều thực hành trong sinh hoạt hàng ngày nhưng chủ yếu với bố mẹ.   Hơn cả lời nói cũng thực hành trong sinh hoạt hàng ngày và chủ yếu là với bố mẹ. Các bạn hãy tìm cơ hội cho con được thực hành những kỹ năng đã làm tốt với nhiều người hơn, ngoài bố mẹ ra, đặc biệt là các bạn cùng lớp.  Bạn có thể sẽ phải tập huấn những người trong gia đình cách giúp đỡ con.  Hãy nghĩ đến chuyện cho cả gia đình tham gia vào các đợt tập huấn. 5. Chương trình có mở khả năng kết hợp cùng các phương pháp khác. Vì chẳng có chương trình nào có thể hợp hết tất cả các đặc điểm của con, vào tất cả các giai đoạn và giải quyết hết các vấn đề của con, nên nếu bố mẹ đủ trình độ, kết hợp mỗi phương pháp một ít đúng lúc, đúng chỗ là tuyệt vớì nhất. Các phương pháp nào bài trừ các phương pháp khác là mình phải tự đặt câu hỏi họ vì lợi nhuận của họ hay vì đứa trẻ nhiều hơn? Có những chương trình chuyên để đi kèm với các chương trình luyện khả năng linh hoạt khác như Trực quan hóa, Quản lý hành vi.   6. Chương trình có thu thập số liệu về tiến triển của con và dùng thông tin đó để lên tiếp chương trình can thiệp Thường thì các chương trình sẽ có sẵn form thu thập thông tin về tiến triển của con.  Nếu bạn theo một chương trình nào đó nhưng chưa làm phần này, hãy hỏi lại tư vấn viên của bạn nhé.   7. Chương trình trình bày dễ hiểu, dễ làm, dễ duy trì trong hoàn cảnh của gia đình bạn  Nếu bạn theo một phương pháp mà thấy khó hiểu, khó áp dụng thực hành, đừng vội trách mình kém.  Thành công luôn nằm ở các chương trình dễ hiểu, mạch lạc, không quá cao siêu. 8. Chương trình đã có nhiều thử nghiệm nghiên cứu sẽ có xác suất thành công cao hơn. Bạn có thể tham khảo danh sách các chương trình can thiệp như vậy, còn gọi là can thiệp đã được kiểm chứng ở đây http://autismpdc.fpg.unc.edu/content/evidence-based-practices   Câu chuyện về một cậu bé “rập khuôn” #chơi Tuần trước đi thăm nhà, gặp một cậu bé rất đáng yêu. Nhìn cảnh con trai nhất quyết phải chốt cửa sau khi mình vào, phải để đồ vật đúng nguyên xi một vị trí, nếu không là rất bứt rứt, mình đoán là con gặp khó khăn với thay đổi và mẹ xác nhận điều này.  Có các bạn có tự kỷ, xếp bảng xếp hình nhất thiết là từ 1 rồi 2, rồi lần lượt tới 10, nếu sai trật tự con có thể vỡ oà, khóc. Bảng xếp hình thì nếu con chơi một mình, xếp sao cũng được (chơi với bạn thì đây có thể là một rào cản vì con có thể không chịu được nếu bạn không theo trình tự đó). Nhưng vất vả hơn cho con và cả nhà, nếu một ngày mẹ đi học và đường tắc hoặc có việc cần đi lối khác, nhiều bạn sẽ vỡ oà (meltdown, biểu hiện có thể giống tantrum- ăn vạ, như khóc lóc, gào thét, la hét, v.v. nhưng không phải vì con cố tình hư, mà vì quá ngưỡng chấp nhận của con). Hoặc bảng xếp hình thì sao cũng được, nhưng có bạn làm bài kiểm tra cũng phải lần lượt như vậy, mà bài 1, bài 2, rồi sang bài 3 khó quá nhưng không chịu bỏ qua để làm bài khác và bị tắc lại.  Tại sao các con lại rập khuôn? Điều này mang lại một cảm giác an toàn cho con. Con cảm thấy mọi thứ nguyên vị trí, quen thuộc, và yên tâm hơn. Nếu có sự xáo trộn, con rất bất an. Các bạn có khả năng nghe hiểu và nhận thức càng thấp, thì rất rập khuôn về sắp đặt môi trường.  Nhìn chung mình không ép trẻ linh hoạt, vì ép cũng không được 🙂 mà khuyến khích thông qua chơi đùa, mở rộng cách chơi đa dạng của JASPER. Chàng tra nhỏ lúc đầu thấy mình cho ô tô lên cái bảng (mình vơ được ở góc nhà), giả vờ làm con dốc, con rất ngạc nhiên và thích thú, mẹ chụp lại hình lần đầu tiên con chơi như vậy. Nhưng khi mình thử làm mẫu thả hình khối của xe thả hình vào xe tải, con rất bứt rứt, thử vui vẻ làm mẫu thêm vài lần vẫn chưa được, mình chỉ kịp gợi ý cho mẹ. Thế mà tối mẹ chụp được hình con lần đầu tiên chủ động chơi cách mới 🙂  Cách tiếp theo, và rất quan trọng là bố mẹ làm mẫu thông qua các hoạt động hàng ngày. Đố bố mẹ nào có quyển sách phát triển kỹ năng cảm xúc xã hội của ASPECT (nhóm RUBIC đã dịch) thấy hướng dẫn này?  Lưu ý cuối: mình rất tôn trọng những điểm khác biệt về cách tự duy và hành động của các bạn có tự kỷ, rập khuôn là một trong số đó. Nếu rập khuông không ảnh hưởng đến chất lượng sống của con thì không cần và không nên can thiệp, mà chỉ hỗ trợ khi nó ảnh hưởng tới khả năng học tập, hoà nhập và thích nghi của con. Các bạn nhớ thông điệp này của lớp khái quát hoá chứ Source: https://www.facebook.com/photo.php?fbid=10207047425820459&set=a.10206094960289416&type=3

Self-love

Source: Kien Tran IELTS fb

Self-love (tự yêu bản thân) — là một kỹ năng vô cùng quan trọng.

Nếu bạn không có kỹ năng tự yêu bản thân, bạn sẽ luôn có xu hướng đòi hỏi sự chú ý, quan tâm từ người khác. Nếu không được chú ý, quan tâm, bạn sẽ cảm thấy bất hạnh. Nhất là những lúc bạn chỉ có một mình.

Những đứa trẻ khi sinh ra nhận được quá nhiều sự chú ý từ gia đình, bạn bè, thầy cô sẽ gặp rắc rối khi trưởng thành. Chúng đã quá quen với việc gây sự chú ý và được người khác chú ý tới và không còn kỹ năng yêu bản thân (ở một mình). Khi lớn lên, sự chú ý từ người khác giảm đi là lúc chúng cảm thấy tồi tệ và bất hạnh, dẫn đến làm những việc điên rồ, chỉ để gây sự chú ý và thoả mãn nhu cầu được chú ý, quan tâm.

Khả năng tự yêu bản thân giúp bạn có thể yêu, vui đùa, làm bạn với chính bản thân bạn (thay vì phải đòi hỏi một bên thứ 3). Bạn không còn đòi hỏi sự chú ý. Tinh thần bạn cũng sẽ ổn định hơn nhiều.

Hãy học cách yêu chính bản thân mình. Làm bạn với nó. Have fun với nó.

Ask yourself. How long can you go without other people’s attention?


#SelfLove #psychology #HumanNature