Không biết các bố mẹ được gặp giáo sư Connie Kasari hồi cuối tháng 5 đã hỏi gì bà. Còn nhóm mình đã nhờ bà gợi ý một số chương trình can thiệp hiệu quả cho các giai đoạn khác nhau.
Xin nói rõ thêm là giáo sư Kasari là người làm nghiên cứu đầu ngành về tự kỷ ở Mỹ nên bà nghiên cứu, cập nhật, tìm hiểu về tất cả các trường phái can thiệp, và không có xung đột lợi ích với bất kỳ trường phái can thiệp nào (ví dụ mở dịch vụ can thiệp hay tập huấn theo một trường phái nào đó). Vì thế mình rất tin tưởng tính khoa học và khách quan trong lời tư vấn của bà.
Và đây là một số phương pháp bà kể ra:
* CAN THIỆP SỚM:
- Về giao tiếp và tương tác xã hội:
các phương pháp ABA cấp tiến như PRT, ESDM, JASPER. Các phương pháp này đều có sự hòa hợp nhất định giữa trường phái hành vi và phát triển.
* TUỔI ĐI HỌC:
- Về tương tác xã hội:
+ Can thiệp thông qua bạn bè: Remaking the Recess là một trong số các ứng dụng
+ Cognitive Behavior Therapy (CBT) nếu trẻ có nhận thức tốt: UCLA PEERS và Social Thinking
- Về khả năng tổ chức sắp xếp công việc (Executive Function): Unstuck and On target: An Executive Function Curriculum to Improve Flexibility for Children with Autism Spectrum Disorders, Research Edition
- Về đọc hiểu: Visualizing and Verbalizing
Rất tiếc là các chương trình này chưa có nhiều tài liệu bằng tiếng Việt.
Cá nhân mình thì đã đọc tài liệu và tham dự khóa tập huấn liên quan. Mình thấy tài liệu của họ rất rõ ràng, dễ hiểu.
Chọn lựa PHƯƠNG PHÁP CAN THIỆP cho con là một quá trình khó khăn, có lẽ phụ huynh nào cũng từng trải qua. Mình trao đổi với các phụ huynh tại các buổi hội thảo thì thấy có rất nhiều phương án khác nhau. Chi tiết bài viết: https://theaworldvn.blogspot.com/2019/09/cac-yeu-to-tien-luong-su-thanh-cong-cua.html
GS Phil Reeds đã dày công tổng hợp các nghiên cứu từ 40 năm nay, để chỉ ra các yếu tố tiên lượng của 4 nhóm phương pháp can thiệp.
1. Can thiệp hành vi toàn diện (Comprehensive Behavioural Interventions). Đây là nhóm tin vào ABA. Các chương trình can thiệp trong nhóm này là EIBI (Lovaas hoặc AVB¹). Phụ huynh trong nhóm này thường chọn chương trình can thiệp toàn thời gian (30 - 40 giờ/tuần) tại trung tâm. Link:
2. Các kỹ thuật thay đổi môi trường dạy học (Teaching Environment Modification Techniques). Các phương pháp này thường được áp dụng trong các môi trường khác nhau (nhà trường, gia đình, trung tâm bảo trợ,...), có chia sẻ nhiều kỹ thuật và phương pháp với ABA (behavior) và phương pháp can thiệp dựa vào các chặn phát triển (development). Mô hình nổi tiếng của nhóm này là TEACCH và LEAP. Các mô hình này, ngay tại Hoa Kỳ, cũng chưa phổ biến, mặc dù chất lượng đã được kiểm chứng². Link: https://theaworldvn.blogspot.com/2019/10/cac-yeu-to-tien-luong-su-thanh-cong-cua.html
3. Các mô hình can thiệp dựa vào phụ huynh và các chặn phát triển (Developmental and Parent‐Mediated Treatment Models). Các chương trình này phối hợp các chiến lược can thiệp ABA có bằng chứng khoa học với nhau, hoặc kết hợp chúng với các triết lý can thiệp khác chưa có đủ bằng chứng khoa học. Chúng ta hay nghe tới ESDM, SCERTS, DIR-Floortime, More than words, Options-Son-Rise,... Các phụ huynh trong nhóm này tin rằng một can thiệp tốt nhất nên được tiến hành trong môi trường tự nhiên, tại nhà, so cha mẹ làm can thiệp chính,...
4. Can thiệp phối hợp (Eclectic Interventions). Nhiều phụ huynh cho con theo đuổi nhiều chương trình khác nhau cùng lúc. Ở trung tâm nơi con mình theo học, có phụ huynh cho con học ABA nửa ngày (cô nói ABA giúp bé có nhiều kỹ năng, giảm hành vi nhanh chóng), sau đó cho bé theo học play therapy (cô biết chơi nhập vai - pretend games - sẽ giúp bé mau tiến bộ về ngôn ngữ), ngoài ra bé còn học music therapy, các chương trình chuyên sâu về giao tiếp xã hội của các nhà ngữ âm trị liệu. Tổng số giờ học của bé 1 tuần là 47 giờ, cao hơn bất kỳ chương trình EIBI nào mình từng biết.
Linh Đào
🧐📖📚Đang đọc Cirricula for teaching students with autism spectrum disorder 📚📖🧐
Mình nhớ có người từng như điện giật khi mình nói mình áp dụng ABA vào cuộc sống hàng ngày, điều mà mình thấy dù bạn không muốn cũng vẫn xảy ra vì đó là khoa học tổng kết về hành vi thông thường của con người. Ví dụ sếp muốn nhân viên yêu công việc thì phải có những “phần thưởng” cho họ. Phần thưởng có thể là lương, cơ hội đào tạo, được đi du lịch, được đồng nghiệp công nhận hay văn hoá công ty hoặc có liên quan đến sở thích hay sở trường của nhân viên. Hóa ra việc lẫn lộn DTT với ABA không chỉ diễn ra ở VN, mà ở mọi nơi trên thế giới.
Mình nhớ có người từng như điện giật khi mình nói mình áp dụng ABA vào cuộc sống hàng ngày, điều mà mình thấy dù bạn không muốn cũng vẫn xảy ra vì đó là khoa học tổng kết về hành vi thông thường của con người. Ví dụ sếp muốn nhân viên yêu công việc thì phải có những “phần thưởng” cho họ. Phần thưởng có thể là lương, cơ hội đào tạo, được đi du lịch, được đồng nghiệp công nhận hay văn hoá công ty hoặc có liên quan đến sở thích hay sở trường của nhân viên. Hóa ra việc lẫn lộn DTT với ABA không chỉ diễn ra ở VN, mà ở mọi nơi trên thế giới.
"ABA thường bị dùng như là tương đường với DTT hay EIBI. ABA cũng hay
bị hiểu sai thành một kỹ thuật can thiệp cụ thể. ABA là một tập hợp các
nguyên tắc và quy trình, nó có nhiều ứng dụng mà DTT là một trong số
đó."
Tác giả cũng nói là các chiến lược giáo dục tâm lý cho trẻ tự kỷ hiện nay thường kết hợp cả trường phái hành vi, phát triển và nhận thức (behavorial, developmental and cognitive approaches).
Tin vui
Tác giả cũng nói là các chiến lược giáo dục tâm lý cho trẻ tự kỷ hiện nay thường kết hợp cả trường phái hành vi, phát triển và nhận thức (behavorial, developmental and cognitive approaches).
Tin vui
Linh Đào Con
mình qua giai đoạn này rồi, giờ con dùng nhiều các pp thiên về
Cognitive Approach hơn bạn à. Mình đăng cho các bố mẹ khác tham khảo
thôi
ABA, ESDM và EIBI: https://theaworldvn.blogspot.com/2019/07/cung-oc-sach-esdm-1-vai-tro-cua-phuong.html
Source: https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=1348432361870808&id=100001121701518
Autism Intervention research network on Behaviour qua gioi thiệu của Linh Đào
Không biết các bố mẹ được gặp giáo sư Connie Kasari hồi cuối tháng 5 đã hỏi gì bà. Còn nhóm mình đã nhờ bà gợi ý một số chương trình can thiệp hiệu quả cho các giai đoạn khác nhau.
Xin nói rõ thêm là giáo sư Kasari là người làm nghiên cứu đầu ngành về tự kỷ ở Mỹ nên bà nghiên cứu, cập nhật, tìm hiểu về tất cả các trường phái can thiệp, và không có xung đột lợi ích với bất kỳ trường phái can thiệp nào (ví dụ mở dịch vụ can thiệp hay tập huấn theo một trường phái nào đó). Vì thế mình rất tin tưởng tính khoa học và khách quan trong lời tư vấn của bà.
Và đây là một số phương pháp bà kể ra:
* CAN THIỆP SỚM:
- Về giao tiếp và tương tác xã hội:
các phương pháp ABA cấp tiến như PRT, ESDM, JASPER. Các phương pháp này đều có sự hòa hợp nhất định giữa trường phái hành vi và phát triển.
* TUỔI ĐI HỌC:
- Về tương tác xã hội:
+ Can thiệp thông qua bạn bè: Remaking the Recess là một trong số các ứng dụng
+ Cognitive Behavior Therapy (CBT) nếu trẻ có nhận thức tốt: UCLA PEERS và Social Thinking
- Về khả năng tổ chức sắp xếp công việc (Executive Function): Unstuck and On target: An Executive Function Curriculum to Improve Flexibility for Children with Autism Spectrum Disorders, Research Edition
- Về đọc hiểu: Visualizing and Verbalizing
Rất tiếc là các chương trình này chưa có nhiều tài liệu bằng tiếng Việt.
Cá nhân mình thì đã đọc tài liệu và tham dự khóa tập huấn liên quan. Mình thấy tài liệu của họ rất rõ ràng, dễ hiểu.
#jasper #social thinking #ABA cấp tiến #executive funtion
Harry Le fb: PEAK và ACT
Vẫn là ABA, vần toàn diện nhưng PEAK có mấy cái hay:
- Không dừng ở 4 tuổi.
- Tập trung vào phát triển ngôn ngữ cho trẻ. Có thể bắt đầu từ 18 tháng, hoặc nếu trẻ đã có nền tảng vững rồi càng tốt.
- Post-Skinnerian dựa vào RFT. Họ nói PEAK không dạy kiểu What to learn but How to learn, cover đủ thứ từ covert, theory of mind.
- Bằng chứng hiện nay rất tốt. Đến Mark Sundberg cũng có bài phân tích về PEAK rất chi tiết.
Em thấy PEAK bổ sung chỗ thiếu của VB MAPP, mà triết lý của họ cũng get along với Social Thinking nữa. Em cứ nghĩ cảnh kiếm ra chỗ dạy 2 món này cho thằng nhỏ thì quá sướng hihi
Em tàu ngầm nhiều group của BCBA thì thấy mọi người suggest xài PEAK nhiều lắm. Nhưng họ nói nó không structured như VB MAPP nên không tự học được mà phải lấy lớp. Nhưng phải nói ngay VB MAPP quá tuyệt vời, không có cái nền do VB MAPP xây thì không mơ mộng gì được.
Comments: Bên Úc thì họ có dùng Peers, cho các em khoảng từ 13 tuổi đổ lên...hình như nhỏ hơn thì tuỳ bé mà dùng cái gì.
Ừ, các psychologist hay cùng nhau dùng. Nhỏ hơn nữa thì họ có dùng Secret Agents ( game based) để tăng social skills.
Secret Agents Society (SAS)? Nếu vậy thì đúng là đồ tốt rồi
Source: https://sites.google.com/site/nuoicontuky/chung-song-voi-tu-ky/chung-toi-co-the-giup-gi/tu-van-truc-tuyen/chiasetrainghiemcanhanvecanthiepsom/can-thiep-nhu-the-nao
Harry Le: ABA là nguyên lý chung. ABA mà mình hay nghĩ tới (ngồi bàn, trẻ làm theo therapist) là DTT. PRT cũng là ABA, nhưng để trẻ dẫn dắt khi trị liệu. PRT đứng một mình cũng là một phương pháp can thiệp toàn diện, nhưng PRT rất hay được tích hợp vào các chương trình DTT, và nổi tiếng nhất là được "cài" vô ESDM.
Em thấy hình dưới đây mình họa khá rõ cái hay của PRT và vì sao can thiệp nào mà dùng mội trường tự nhiên thì đều có thể tích hợp PRT vào dễ dàng.
ABA, ESDM và EIBI: https://theaworldvn.blogspot.com/2019/07/cung-oc-sach-esdm-1-vai-tro-cua-phuong.html
Sách textbox
Em nói chuyện với BCBA rùi, she nói kết hợp đủ hết, behavioral + natural + developmental, thì em bé mới chịu nổi chớ không nó bỏ học kaka
Tiếng Việt của sách trên https://sites.google.com/view/the-a-world/
Jasper manual của UCLA, Thuong Ho said vào youtube thấy ngay vì họ rất cởi mở về thông tin. Từ khoá là "Connie Kasari UCLA" ạ
Chia sẻ from Harry Le
1. Bạn phải cho bé đi khám ở 1 bs giỏi, bài bản về tự kỷ để được xác định độ nặng, điểm Vineland3 (dể theo dõi hiệu quả can thiệp). Bs giỏi thường có tâm và biết nhiều dịch vụ tốt để tư vấn cho bạn.
2. Trong khi chờ đợi. Con bạn đang trong thời gian vàng, não của bé dễ phục hồi. Bạn cần :
2.1 Dùng 1 phương pháp can thiệp phù hợp: bài bản, toàn diện, rẻ, có bản tiếng Việt, có người đào tạo. Mình đề nghị dùng ESDM (bằng chứng tốt), hoặc More than words.
Mình còn cho con mình học ABA/Vb.
2.2 Tăng giờ can thiệp lên: tổng thời gian cô và bố mẹ tương tác với bé phải từ 35 giờ - 40 giờ/tuần mới hiệu quả.
3. Khám bs giỏi, tử tế xong thì bác ấy nói sao mình làm vậy. Nhớ hỏi bs sau bao lâu tái khám, làm lại tests, để coi mức tiến bộ.
Trả lời câu này rất dễ bị vu oan là quảng cáo, mặc dù mình ở Mỹ chả có liên quan gì. Nhưng ở Saigon thì mình biết bác Phan Thiệu Xuân Giang. Hà Nội có bác Công Trần: https://www.facebook.com/congvtran
Ibox Nguyen hoang anh de có sdt bs Giang
Các
phụ huynh hay đọc facebooker/blogger chuyên về tự kỷ nào? Mình hay đọc
blog Michael's Mum, chủ blog là một luật sư người Sydney, Úc. Con trai
cô, Michael là một cậu bé tự kỷ độ 3, không có ngôn ngữ, IQ rất thấp.
Nhưng blog của cô lúc nào cũng có chút hài hước nhẹ nhàng, những thông
tin về tự kỷ rất thiết thực. Đây là một trong những người đã khiến mình
phải tìm hiểu về ABA và đưa con mình vào chương trình can thiệp tích cực
EIBI/AVB.
http://www.michaelsmum.com/our-experiences-with-therapy-methods-for-our-severely-autistic-5-year-old/?fbclid=IwAR3zxuruVPSn3AlJPnffZE7plriDPX2cy8DqsZilU40IXGd5QnoLpahfJ4E
#can thiệp
http://www.michaelsmum.com/our-experiences-with-therapy-methods-for-our-severely-autistic-5-year-old/?fbclid=IwAR3zxuruVPSn3AlJPnffZE7plriDPX2cy8DqsZilU40IXGd5QnoLpahfJ4E
#can thiệp
Early Start Denver Model - Sally Rogers, Ph.D (tac gia cua ESDM)
Xem 20:10-23:05 có minh hoạ can thiệp; 29:45- 35: 00 để thấy trẻ tiến triển như thế nào.
Về tiếng Anh, bạn nào trong ngành mà còn kẹt thì alo, inbox một tiếng nhé, đầu tháng 01 có các nhóm Online về Basic lẫn chuyên ngành Mental & Behavioral Health (7 phần học bổng).
Học, có nhiều con đường, dành một chút thời gian để có một công cụ.
Source: https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=1348432361870808&id=100001121701518
Autism Intervention research network on Behaviour qua gioi thiệu của Linh Đào
Không biết các bố mẹ được gặp giáo sư Connie Kasari hồi cuối tháng 5 đã hỏi gì bà. Còn nhóm mình đã nhờ bà gợi ý một số chương trình can thiệp hiệu quả cho các giai đoạn khác nhau.
Xin nói rõ thêm là giáo sư Kasari là người làm nghiên cứu đầu ngành về tự kỷ ở Mỹ nên bà nghiên cứu, cập nhật, tìm hiểu về tất cả các trường phái can thiệp, và không có xung đột lợi ích với bất kỳ trường phái can thiệp nào (ví dụ mở dịch vụ can thiệp hay tập huấn theo một trường phái nào đó). Vì thế mình rất tin tưởng tính khoa học và khách quan trong lời tư vấn của bà.
Và đây là một số phương pháp bà kể ra:
* CAN THIỆP SỚM:
- Về giao tiếp và tương tác xã hội:
các phương pháp ABA cấp tiến như PRT, ESDM, JASPER. Các phương pháp này đều có sự hòa hợp nhất định giữa trường phái hành vi và phát triển.
* TUỔI ĐI HỌC:
- Về tương tác xã hội:
+ Can thiệp thông qua bạn bè: Remaking the Recess là một trong số các ứng dụng
+ Cognitive Behavior Therapy (CBT) nếu trẻ có nhận thức tốt: UCLA PEERS và Social Thinking
- Về khả năng tổ chức sắp xếp công việc (Executive Function): Unstuck and On target: An Executive Function Curriculum to Improve Flexibility for Children with Autism Spectrum Disorders, Research Edition
- Về đọc hiểu: Visualizing and Verbalizing
Rất tiếc là các chương trình này chưa có nhiều tài liệu bằng tiếng Việt.
Cá nhân mình thì đã đọc tài liệu và tham dự khóa tập huấn liên quan. Mình thấy tài liệu của họ rất rõ ràng, dễ hiểu.
#jasper #social thinking #ABA cấp tiến #executive funtion
Harry Le fb: PEAK và ACT
Vẫn là ABA, vần toàn diện nhưng PEAK có mấy cái hay:
- Không dừng ở 4 tuổi.
- Tập trung vào phát triển ngôn ngữ cho trẻ. Có thể bắt đầu từ 18 tháng, hoặc nếu trẻ đã có nền tảng vững rồi càng tốt.
- Post-Skinnerian dựa vào RFT. Họ nói PEAK không dạy kiểu What to learn but How to learn, cover đủ thứ từ covert, theory of mind.
- Bằng chứng hiện nay rất tốt. Đến Mark Sundberg cũng có bài phân tích về PEAK rất chi tiết.
Em thấy PEAK bổ sung chỗ thiếu của VB MAPP, mà triết lý của họ cũng get along với Social Thinking nữa. Em cứ nghĩ cảnh kiếm ra chỗ dạy 2 món này cho thằng nhỏ thì quá sướng hihi
Em tàu ngầm nhiều group của BCBA thì thấy mọi người suggest xài PEAK nhiều lắm. Nhưng họ nói nó không structured như VB MAPP nên không tự học được mà phải lấy lớp. Nhưng phải nói ngay VB MAPP quá tuyệt vời, không có cái nền do VB MAPP xây thì không mơ mộng gì được.
Comments: Bên Úc thì họ có dùng Peers, cho các em khoảng từ 13 tuổi đổ lên...hình như nhỏ hơn thì tuỳ bé mà dùng cái gì.
Ừ, các psychologist hay cùng nhau dùng. Nhỏ hơn nữa thì họ có dùng Secret Agents ( game based) để tăng social skills.
Secret Agents Society (SAS)? Nếu vậy thì đúng là đồ tốt rồi
Để chon cách can thiệp nào, theo mình nên xem xét xem Mục tiêu của chương trình có giúp con LINH HOẠT hơn theo NGỮ CẢNH không.
Có chương trình tuy không nói hẳn ra mục tiêu này, nhưng khi xem đến phần thực hiện, bạn sẽ thấy đây là điểm mạnh của chương trình.
Ví dụ:
ABA/VB mục tiêu không đề cập rõ là linh hoạt, nhưng khi dạy ngôn ngữ, chương trình luôn chú trọng sau khi dạy trẻ ngữ nghĩa (ghép tranh con chó với chữ con chó, với lời nói của cô) thì luyện cho trẻ sử dung từ đó vào nhiều chức năng khác nhau của ngôn ngữ (xin ảnh con chó, xin bánh hình con chó, chỉ cho cô xem tranh con chó, hỏi cô đó có phải con chó không...). Như vậy họ cũng giải quyết vấn đề linh hoạt ở một chừng mực nào đó.
RDI thì nói rất rõ là tập trung vào luyện sự linh hoạt.
Floortime tuy không nói rõ là luyện linh hoạt nhưng luôn lựa theo sự khác biệt cá nhân, và làm theo dẫn dắt của trẻ để phát triển tình cảm và giao lưu, chơi đùa. Như vậy trọng tâm của họ cũng là linh hoạt.
Flashcard của Glenn Doman: nếu bạn dung flashcard theo hướng dạy nghĩa của từ thì chắc chắn là trọng tâm của chương trình không hề là linh hoạt, bạn có đồng ý với mình không?
PRT là phương pháp có nền tang lâu nhất thì nói rõ những kỹ năng then chốt được luyện là 1. Động lực giao tiếp 2. Phản ứng với nhiều tín hiệu 3. Tự làm chủ bản thân 4. Chủ động khởi xướng. Như vậy phần linh hoạt cũng được chú trọng.
Hơn cả lời nói (More than words): dạy con ngôn ngữ, giao tiếp và chơi, nên cũng là tập trung vào luyện linh hoạt.
Hoạt động âm nhạc: nếu chỉ là dạy cho con biết nốt nhạc và đánh đàn thì trọng tâm không phải là linh hoạt. Nhưng nếu cho con tự thể hiện hình thể theo âm nhạc thì có luyện cho con tính linh hoạt.
TEACCH: là cấu trúc lại môi trường học và làm việc để người tự kỷ có thể độc lập thực hiện các công việc. Theo mình chương trình này trọng tâm là tự lập nhiều hơn là linh hoạt. Mình sẽ áp dụng một phần nào của TEACCH chứ sẽ không theo mỗi TEACCH vì lý do này.
Chương trình dạy bé biết đọc sớm: là dạy con biết giải mã ký tự. Theo mình thì chỉ cung cấp kiến thức nền cho con, chứ không trực tiếp giải quyết chuyện linh hoạt.
Chế độ ăn kiêng bột mỳ và sữa: vì cho rang hai loại thực phẩm này làm trẻ dị ứng, có hành vi không thích ứng. Rõ rang trọng tâm của cách can thiệp này không phải là linh hoạt, mình sẽ không coi đây là phương pháp can thiệp duy nhất cho con.
Chưa bàn đến cách thức thực hiện của các chương trình trên, đọc mục tiêu của chương trình, ta đã biết nó có tập trung vào khó khăn cốt lõi của tự kỷ hay không.
Can thiệp như thế nào?
Sau khi đã xác định ưu tiên can thiệp vào khả năng xử lý thông tin LINH HOẠT hơn theo NGỮ CẢNH, bạn hãy xem xem chương trình can thiệp cho con như thế nào. 1. Theo mình, một chương trình dựa theo đặc điểm riêng của con là chương trình dễ thành công hơn. Ví dụ, con mình có đặc điểm riêng là rất mất tập trung, thời gian tập trung rất ngắn, thích điều khiển mọi người và mọi thông tin đều thích quy thành một quy luật cứng nhắc. Con thường rất bất ổn khi phải làm theo ý người khác, con chỉ thích mọi người làm theo ý con. Con luôn sợ thử cái mới, lần đầu bao giờ cũng quan sát chứ không hưởng ứng theo ngay. Con học qua hình ảnh rất tốt. Con hiểu lời nói rất chậm. Mình đã từng cho con theo chương trình ABA/VB. Chương trình này có xem xét mức độ phát triển của riêng con (qua bảng đánh giá ABLLS), có dùng những thứ con thích để củng cố hành vi tốt cho con theo kiểu ABA. Chương trình làm theo kiểu DTT, là các nội dung học được thái nhỏ ra, nên có phù hợp với khả năng tập trung vốn rất ngắn của con. Trong suốt quá trình theo ABA/VB mình sử dụng rất nhiều ảnh nên con tiếp thu nhanh và nhớ lâu hơn. Tuy nhiên, chương trình này không xem xét cách xử lý thông tin đặc biệt của con đã kể trên. Con theo chương trình này sau 3 tháng có tiến bộ rất rõ. Sau 4 năm, con tiến bộ nhiều về nhận thức, ngôn ngữ, nhưng giao tiếp và chơi thì vẫn kém. Con cũng đã từng theo RDI sau đó. Chương trình này có làm đánh giá về khả năng linh hoạt của con, do tư vấn viên làm. Tư vấn viên là người chọn các mục tiêu cho phù hợp với khả năng linh hoạt của con sau đó. Như vậy nếu bạn muốn làm RDI tốt, trong thời gian đầu, không có tư vấn viên thì bạn khó lòng có thể theo được chương trình này. RDI có chủ trương bố mẹ là người dạy việc cho con, nghĩa là bố mẹ chọn hoạt động và con sẽ làm theo, bố mẹ phải đợi con làm theo, đợi con nhận ra niềm vui được cùng làm với người khác. Những buổi đầu làm RDI, do cá tính không thích làm theo người khác, con toàn bỏ chạy, tư vấn viên đã dạy mình giữ tay con lại. Con cứ giãy giụa như vậy đến cả gần 1 tiếng cho đến khi mệt lả đi. Sau này, để con chịu làm các hoạt động mình bày ra, mình toàn phải phá nguyên tắc của RDI: dụ dỗ là con làm theo mẹ rồi xong mẹ sẽ cho con cái này cái kia, con vẫn không tìm thấy niềm vui được cùng làm chung dù mình đã đợi rất lâu nhiều lần. Tiền thuê tư vấn viên quá nặng và sự phản ứng bất lợi của con ngay từ khi bắt đầu chương trình đã khiến mình rất căng thẳng khi theo chương trình này, dù có thực hiện được các bước tiếp theo của chương trình, nhưng lúc nào cũng trong trạng thái căng thẳng, không biết khi nào thì con sẽ bỏ đi. Mình đã thôi chương trình này sau khoảng 2 năm. Mình có xem thêm chương trình Nhiều hơn lời nói và Talkability của Hanen thì phần thấy chương trình này có thế mạnh về việc lựa theo sở thích và cách xử lý thông tin của con, làm theo dẫn dắt của con. Con mình chưa theo chưong trình này nhưng đây là chương trình được đánh giá rất cao trong giới chuyên môn ở nhiều nước. Hầu hết các chương trình cho cha mẹ đều dựa trên chương trình này không ít thì nhiều. Floortime chủ trương làm theo dẫn dắt của trẻ, họ cũng rất lựa theo đặc điểm riêng của trẻ. Sâu hơn về phương pháp này thì mình chưa tìm hiểu hết. 2. Các chương trình giúp cho con phải dạy thêm cho con kỹ năng mới về linh hoạt Sau khi lựa theo được các đặc điểm riêng của con, con đã chịu lắng nghe, cần dạy con các kỹ năng mới. Mình đã từng gặp các chuyên gia tâm lý mà đến gặp con họ chỉ tâm niệm làm sao để vào được thế giới của con, con mở lòng ra với họ là can thiệp thành công. Sau khi họ vào được thế giới của con, họ chẳng hề dạy cho con thêm kỹ năng mới nào, họ nghĩ con chỉ có vấn đề về tâm lý. Mình tránh xa tất cả các nhà tâm lý kiểu này. Các chương trình RDI, Floortime, Hơn cả lời nói,,, đều nhấn mạnh vào việc đưa dần những yếu tố mới vào các hoạt động để trẻ linh hoạt dần. ABA/VB thì dạy rất nhiều kỹ năng ngôn ngữ mới. 3. Chương trình thuận theo trình tự phát triển của trẻ thường: Nghĩa là các mục tiêu can thiệp dựa trên trình tự phát triển của trẻ thường. Ví dụ dạy trẻ hiểu ngôn ngữ rồi mới đến diễn đạt ngôn ngữ. Hầu hết các chương trình theo truờng phái phát triển như Floortime, RDI đều dựa trên sự phát triển của trẻ, đặc biệt là về lĩnh vực giao lưu, tình cảm, tư duy. ABA/VB có lên các bài học theo sự phát triển của trẻ, nhưng mạnh về mặt tư duy, ngôn ngữ hơn là giao lưu, tình cảm. Các chương trình của Hanen cũng chia theo giai đoạn phát triển của trẻ. Trẻ nhỏ chưa có nhiều ngôn ngữ thì phù hợp với Hơn cả lời nói, trẻ lớn hơn và có nhiều ngôn ngữ hơn thì phù hợp với Talkability. Hãy hỏi bảng liệt kê các mục tiêu của chương trình và xem cách xếp thứ tự các mục tiêu này để xem chúng có thuận theo trình tự phát triển của trẻ thường không. 4. Chương trình dạy và duy trì được các kỹ năng mới trong nhiều hoàn cảnh, với nhiều người. Chương trình có kế hoạch luyện các kỹ năng mục tiêu trong nhiều hoàn cảnh, ở nhiều nơi, với nhiều người sẽ có xác suất thành công cao hơn. ABA/VB có học bàn 1:1 rồi dạy trong môi truờng tự nhiên. RDI và Floortime đều thực hành trong sinh hoạt hàng ngày nhưng chủ yếu với bố mẹ. Hơn cả lời nói cũng thực hành trong sinh hoạt hàng ngày và chủ yếu là với bố mẹ. Các bạn hãy tìm cơ hội cho con được thực hành những kỹ năng đã làm tốt với nhiều người hơn, ngoài bố mẹ ra, đặc biệt là các bạn cùng lớp. Bạn có thể sẽ phải tập huấn những người trong gia đình cách giúp đỡ con. Hãy nghĩ đến chuyện cho cả gia đình tham gia vào các đợt tập huấn. 5. Chương trình có mở khả năng kết hợp cùng các phương pháp khác. Vì chẳng có chương trình nào có thể hợp hết tất cả các đặc điểm của con, vào tất cả các giai đoạn và giải quyết hết các vấn đề của con, nên nếu bố mẹ đủ trình độ, kết hợp mỗi phương pháp một ít đúng lúc, đúng chỗ là tuyệt vớì nhất. Các phương pháp nào bài trừ các phương pháp khác là mình phải tự đặt câu hỏi họ vì lợi nhuận của họ hay vì đứa trẻ nhiều hơn? Có những chương trình chuyên để đi kèm với các chương trình luyện khả năng linh hoạt khác như Trực quan hóa, Quản lý hành vi. 6. Chương trình có thu thập số liệu về tiến triển của con và dùng thông tin đó để lên tiếp chương trình can thiệp Thường thì các chương trình sẽ có sẵn form thu thập thông tin về tiến triển của con. Nếu bạn theo một chương trình nào đó nhưng chưa làm phần này, hãy hỏi lại tư vấn viên của bạn nhé. 7. Chương trình trình bày dễ hiểu, dễ làm, dễ duy trì trong hoàn cảnh của gia đình bạn Nếu bạn theo một phương pháp mà thấy khó hiểu, khó áp dụng thực hành, đừng vội trách mình kém. Thành công luôn nằm ở các chương trình dễ hiểu, mạch lạc, không quá cao siêu. 8. Chương trình đã có nhiều thử nghiệm nghiên cứu sẽ có xác suất thành công cao hơn. Bạn có thể tham khảo danh sách các chương trình can thiệp như vậy, còn gọi là can thiệp đã được kiểm chứng ở đây http://autismpdc.fpg.unc.edu/content/evidence-based-practices Câu chuyện về một cậu bé “rập khuôn” #chơi Tuần trước đi thăm nhà, gặp một cậu bé rất đáng yêu. Nhìn cảnh con trai nhất quyết phải chốt cửa sau khi mình vào, phải để đồ vật đúng nguyên xi một vị trí, nếu không là rất bứt rứt, mình đoán là con gặp khó khăn với thay đổi và mẹ xác nhận điều này. Có các bạn có tự kỷ, xếp bảng xếp hình nhất thiết là từ 1 rồi 2, rồi lần lượt tới 10, nếu sai trật tự con có thể vỡ oà, khóc. Bảng xếp hình thì nếu con chơi một mình, xếp sao cũng được (chơi với bạn thì đây có thể là một rào cản vì con có thể không chịu được nếu bạn không theo trình tự đó). Nhưng vất vả hơn cho con và cả nhà, nếu một ngày mẹ đi học và đường tắc hoặc có việc cần đi lối khác, nhiều bạn sẽ vỡ oà (meltdown, biểu hiện có thể giống tantrum- ăn vạ, như khóc lóc, gào thét, la hét, v.v. nhưng không phải vì con cố tình hư, mà vì quá ngưỡng chấp nhận của con). Hoặc bảng xếp hình thì sao cũng được, nhưng có bạn làm bài kiểm tra cũng phải lần lượt như vậy, mà bài 1, bài 2, rồi sang bài 3 khó quá nhưng không chịu bỏ qua để làm bài khác và bị tắc lại. Tại sao các con lại rập khuôn? Điều này mang lại một cảm giác an toàn cho con. Con cảm thấy mọi thứ nguyên vị trí, quen thuộc, và yên tâm hơn. Nếu có sự xáo trộn, con rất bất an. Các bạn có khả năng nghe hiểu và nhận thức càng thấp, thì rất rập khuôn về sắp đặt môi trường. Nhìn chung mình không ép trẻ linh hoạt, vì ép cũng không được 🙂 mà khuyến khích thông qua chơi đùa, mở rộng cách chơi đa dạng của JASPER. Chàng tra nhỏ lúc đầu thấy mình cho ô tô lên cái bảng (mình vơ được ở góc nhà), giả vờ làm con dốc, con rất ngạc nhiên và thích thú, mẹ chụp lại hình lần đầu tiên con chơi như vậy. Nhưng khi mình thử làm mẫu thả hình khối của xe thả hình vào xe tải, con rất bứt rứt, thử vui vẻ làm mẫu thêm vài lần vẫn chưa được, mình chỉ kịp gợi ý cho mẹ. Thế mà tối mẹ chụp được hình con lần đầu tiên chủ động chơi cách mới 🙂 Cách tiếp theo, và rất quan trọng là bố mẹ làm mẫu thông qua các hoạt động hàng ngày. Đố bố mẹ nào có quyển sách phát triển kỹ năng cảm xúc xã hội của ASPECT (nhóm RUBIC đã dịch) thấy hướng dẫn này? Lưu ý cuối: mình rất tôn trọng những điểm khác biệt về cách tự duy và hành động của các bạn có tự kỷ, rập khuôn là một trong số đó. Nếu rập khuông không ảnh hưởng đến chất lượng sống của con thì không cần và không nên can thiệp, mà chỉ hỗ trợ khi nó ảnh hưởng tới khả năng học tập, hoà nhập và thích nghi của con. Các bạn nhớ thông điệp này của lớp khái quát hoá chứ Source: https://www.facebook.com/photo.php?fbid=10207047425820459&set=a.10206094960289416&type=3 |
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét